Avukat Figen Çalıkuşu’nun 2014 yılında açtığı külliye davasında emsal bir karara imza atıldı. Danıştay, Atatürk Orman Çiftliği’ne yapılan külliye inşaatının yasal olmadığına hükmetti. Karar, sit alanlarına yahut sit alanları içindeki klâsik tarım bölgelerine “kamu binası yapma” münasebeti ile el konmanın engellenmesinin önünü açtı.

Avukat Figen Çalıkuşu’nun 2014 yılında açtığı ve son etaba gelen davada Danıştay 6. Dairesi, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bozma kararına uyarak Atatürk Orman Çiftliği’ne yapılan Külliye inşaatının yasal olmadığını karara bağladı. Danıştay İdari Dava Konseyi oy birliği ile aldığı ve 6. Dairesi’nin uymayı kabul ettiği kararda, “anıt ve şehitliklerin tarihi sit alanının bir modülü olduğu hususu dikkate alındığında, bu alanlarındaki anıt ve şehitliklerin müdafaa bölge konseyinden müsaade alınmak suretiyle düzenleme ve gerekli tamiratları gerçekleştirmeye yönelik uygulamaların muhafaza temellerine uygun olduğu, lakin bu düzenleme kapsamına “kamu hizmet yapılarının” da dahil edilmesinin üstteki açıklamalar da dikkate alındığında 2863 Sayılı Kanun’da öngörülen muhafaza asıllarına uygun olmadığı” sonucuna varıldığı belirtilmişti.

TAHRİBATA YÖNELİK FİZİKİ MÜDAHALEYE YASAK GELDİ

Danıştay kararıyla tarihi ve doğal sit alanları içindeki klâsik tarım alanlarına “kamu binaları yapılacak” münasebeti ile el konmasının da önüne geçecek bir emsal oluştuğu için bu kararın çifçileri ve tarım dalını de çok yakından ilgilendirdiği tabir ediliyor. Sözkonusu kararda “Tarihi sit alanlarının doğal yapısıyla birlikte korunması gerektiğinden, bu alanlarda bitki örtüsünü, topoğrafik yapıyı, siluet tesirini bozabilecek tahribata yönelik inşai ve fiziki müdahale yasağı” getirilmiş durumda.

”KUTLANMASI GEREKEN BİR KARAR”

Ferdî gayretleriyle kelam konusu davayı açıp bugüne kadarki etaplarını takip eden Avukat Figen Çalıkuşu, husus hakkında yaptığı açıklamada şu görüşlere yer verdi:

Kültür Varlıklarını Muhafaza Yüksek Kurulu’nun 18.02.2014 tarihli 28917 sayılı Resmî Gazete’de, 16.01.2014 tarihli 271 sayılı prensip kararını yayınladığını bir gazete haberinde okudum. Bu unsur kararı, bir evvelki 421 sayılı prensip kararına eklemeler yapıldığı yazılı idi. Bu eklemeye nazaran Tarihi Sit alanları içine “kamu hizmet binası” yapılması mümkün hale geliyordu. Başka ekleme ise yeniden tarihi sit alanı içinde evvelce süregelen ziraî faaliyet ile bağ ve bahçeciliğin yapıldığı alanlara ilişkindi.

Tarihi sit alanı içinde ziraî faaliyet var ise yapılabilir fakat ayrıca hiç bir faaliyete müsaade verilmez, gaye tarihi sit alanının bir bütün olarak korunmasıdır. Lakin bu yeni prensip kararında minik bir ekleme dikkatimi çekti. “Koruma gayeli imar planı yapıldığında bu emellerin dışında kullanım” mümkün hale getiriliyordu. Bu prensip kararındaki düzenlemeler aslında kanunlar hiyerarşisine nazaran Sit Alanları için özel kanun olan 2863 Sayılı Yasa ve keza Ulusal Parklar Kanunu kararlarına alışılmamış idi. Zira tüm yasal düzenlemeler tarihi sit alanlarının doğal yapısıyla birlikte bir bütün olarak korunmasına hizmet eder. Bu çok dikkat alımlı lakin bir o kadar da gizemli unsur kararı için dava açmaya karar verdim. Dava dilekçesinde, ‘Antalya’da Kaleiçi üzere tarihi ve kültürel mirasın bulunması ve bu yeni unsur kararından olumsuz etkilenerek korunamayacağı, keza ayrıca pek çok tarih ve kültürel sit alanlarının bu ülke vatandaşlarının ortak mirası olduğu niyetiyle bu davayı açıyorum’ dedim.

Davamı açarken, bu prensip kararı değişikliğinin nelere hizmet edeceğinin herkes üzere ben de farkında değildim. Ta ki açtığım ve Danıştay’da görülen davama 29 Mayıs 2014 tarihinde Başbakanlık müdahil olana kadar. Başbakanlığın açtığı davaya müdahil olma isteğinin, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın unsur kararının AOÇ’ye yapılacak konutu kurtarma operasyonu olduğunun ispatı olduğu anlaşılmıştı. Zira AOÇ tarihi ve doğal sit ilan edilmiş bir alandır. Atatürk Türk tarımına öncülük etmesi emeli ile bu çiftliği kurmuştur. İçinde ayrıyeten müze, devlet mezarlığı üzere kısımlar vardır ve bozkır ortasına kurulmuş olan yeni başşehir Ankara’nın halkı için bir tabiat hoşluğu ve toplumsal hayat alanı yaratma isteği de kıymetlidir.

”DAVAYI DANIŞTAY REDDETTİ”

Sonuçta Başbakanlık müdahil oldu ve açtığım davayı maalesef Danıştay reddetti. Cumhurbaşkanlığı gecikmeksizin vekalet fiyatını de tahsil etti. Ret kararına itiraz ettim. İtirazımı üzerine, Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyi kararı bozdu ve davanın haklılığını karar altına aldı. Bu bozma kararı üzerine dava birinci derece yargılamayı yapan Danıştay dairesine geri döndü. Danıştay 6. Dairesi 2020/8232 -2020/9848 sayılı kararı ile motamot bozma kararına uydu ve tarihi ve doğal sit alalarına “kamu hizmet binası” olsa dahi yapılamayacağına, tarihi ve doğal sit alanları içinde mevcut ziraî faaliyet yapılmakta ise yalnızca ve yalnızca bu faaliyete devam edilebileceği ayrıca bir müdahalenin mümkün olmadığına karar verdi.
Sonuç olarak bu iptal kararı, yalnızca külliyenin inşaatına karşı büyük bir hukuk hoyratlığını engellemedi. Bundan bu türlü SİT alanlarına yönelik keyfi müdahalelerin önünü kesti ve SİT alanlarındaki ziraî faaliyet yapan çileli tarım insanlarının topraklarına keyfi el koyulabilmesine de mahzur oldu. Hukuk ismine kutlanması gereken bir karardır.

”UMUT VERİCİ BİR GELİŞME”

Hukuk olmayınca devletin kelam konusu olamayacağı açıktır. Antalya’da yaşayan bir hukukçu olarak bu ülkenin bir bireyi sıfatıyla ortak manevi birikimimiz ismine açtığım bu davada aldığım bu yüz güldürücü umut veren sonuç, üniversal bir hukuktan yana her türlü eforun Anayasa’nın ikinci unsurunda manasını bulan demokratik devletin yine inşasına birlikte katkı sağlanacağının bir göstergesi olması ismine kıymetlidir.

Karar