ÖZGE KAR

Koronavirüs (Kovid-19) aşı çalışmalarının başladığı vakitten bu yana hayvan ilaç ve aşılarında, özellikle kedileri ölümcül hastalıklardan koruyan karma aşıda tedarik ezaları yaşanıyor. Önceliğin Kovid-19 aşı çalışmalarına verilmesi hammadde eksikliğine neden oldu. Karma aşısı yapılmamış kediler, ölümcül olan Panlökopeni (Gençlik hastalığı) tehlikesi ile karşı karşıya.

Birinci sırada gelen eksik hammaddenin flakon cam şişe olması ise epey şaşırtan. Hayvanların ölümcül hastalıklarla çaba etmesine neden olan cam şişe tedarik sorunu ile ilgili rastgele bir açıklama yok.

AŞI GEÇMİŞ DATALARA NAZARAN ÜRETİLİYOR

Karma aşıdaki kritik durumu pahalandıran İstanbul Veteriner Tabipler Odası (İVHO) Lideri Murat Arslan, daha evvelki yıllarda da temin sıkıntıları yaşandığını belirterek şu kelamları kaydetti:

”Aşının bulunmaması yalnızca içinde bulunduğumuz periyoda has değildir. Daha evvelki yıllarda da farklı aşılarda periyot devir temin sorunu yaşandığı olmuştur. Aşı ithalatçısı firmalar, yıllık satın alım programlarını bir evvelki yıl sonunda, geçmiş yılların bilgilerine dayanarak planlarlar. İçerisinde bulunduğumuz pandemi periyoduna mahsus olarak, ülkemizde de evcil hayvan sayısındaki artış paralelinde, aşı tüketiminin de artmış olması ve pandemi devrinde, öteki bölümleri de kapsayan lojistik meselelerin yaşanması, ayrıyeten aşı üreten firmaların üretim kapasitelerinin büyük bir kısmını korona aşısına ayırmaları, yeniden korona aşısı üretiminin artması nedeniyle başta şişe olmak üzere üretim ve ambalajlamada kullanılan gereçlerde kasvet yaşanmasının karma aşının piyasada olmamasının nedeni olarak görülmektedir.

İVHO Lideri Prof. Dr. Murat Arslan

SON SÜREÇTE GENÇLİK HASTALIĞI ARTTI

Karma aşının olmaması bilhassa genç kedilerde mevt oranı yüksek olan kedi gençlik hastalığına neden olmaktadır. Bilhassa son süreçte alandan gelen bilgilere gençlik hastalığının arttığını söylüyor. Ayrıyeten karma aşının içerdiği öteki etkenlerin sebep olacağı hastalıkların görülme mümkünlüğünü artırır.”

AŞI NE VAKİT TEMİN EDİLECEK?

Prof. Dr. Arslan, aşının teminiyle ilgili ise ”İthalatçı firmalardan aldığımız bilgilere nazaran bir ölçü aşının dağıtımının başladığı, devanın gümrük süreçlerinin sürdüğü bilgisi verilmiştir.” dedi.

Ayrıyeten karma aşının sokak hayvanlarına çoklukla uygulanmamakla bir arada, birtakım ilçe belediyeleri vakit zaman yaptığını lisana getiren Arslan, aşı ile ilgili kelamlarına şöyle devam etti:

”Bu aşı birkaç farklı ülkede farklı markalar tarafından üretilmektedir. İlgili hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar aşıyı üretmeyen firmalar da dahil olmak üzere birçok marka tarafından üretilmektedir. Yukarda üretime ait verdiğimiz bilgiler ışığında bu türlü olduğunu düşünmüyoruz.

DÖVİZ, AŞININ FİYATINI ARTIRDI

Arz-talep bağlantısından bağımsız olarak çabucak her daldaki tüm kalemlerde olduğu üzere fiyat artışı dövize bağlı olarak karma aşı fiyatı da artmıştır. Mlesef fiyat artışları hem üyemiz veteriner doktorları, hem hasta yakınlarını olumsuz etkilenmektedir. Kurdaki artışların devam etmesi durumunda hasta yakınlarının programlı aşılamayı aksatmalarından telaş etmekteyiz. Mlesef periyot devir ortaya çıkan ilaç ve aşı teminindeki külfetler beşeri ilaçlar da dahil olmak üzere içinde bulunduğumuz süreçte de farklı kalemlerde olmaktadır.”

Aşıyı, ruhsatla kontrole tabi olan kurumlarca tedarik edilebildiğini ve hastaya uygulanabildiğini vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:

”Aşılar ithalatından hastaya uygulanana kadarki süreçte yalnızca ruhsat ile yetkilendirilmiş ve periyodik kontrole tabi ithalatçı distribütör, ecza deposu, veteriner muayenehane, poliklinik ve hastaneler tarafından iletilmektedir. Bu sistemin dışında rastgele bir uygulama mümkün olacağını düşünmüyoruz.”

FİYAT TARİFESİ NASIL BELİRLENİYOR?

Veteriner Doktorlar Odası, mevzuata nazaran her yıl ‘alt sınır’ fiyat tarifesini belirler. Rastgele
bir üst hudut belirlenmemekte ve bunun nedeni ise kliniklerin pozisyonu ve masrafları gözetiliyor.

Fiyat tarifesinin belirlenmesi ile bir arada üst sonun olmamasının fazla fiyat talep etmeye yol açabilmesine ait soruya Prof. Dr. Arslan şu sözlerle karşılık verdi:

”Veteriner Tabipler Odası, ilgili mevzuat gereği her yıl ‘alt sınır’ fiyat tarifesini belirler. Bu belirlenen fiyatlar dönemsel ekonomik şartlar dikkate alınarak belirlenmektedir ve bir yıl boyunca geçerli olmaktadır. Üretilen hizmet ve uygulamaların kalite standartlarının temini açısından bu fiyatların altında sayı talep edilemez. Lakin muayenehanenin bulunduğu semt ve İlgili öteki masraflar dikkate alınarak tarifenin üzerinde fiyat talebinde bulunulabilir.”

‘EN ÇOK KULLANILAN KEDİ KARMA AŞISI’

Karma aşının tedarik ve üretim problemleriyle ilgili görüşü alınan Klinisyen Hür Veteriner Tabip Rezzan Kurt, birçok hammaddede sorun yaşansa da bunların başında flakon cam şişe geldiğini belirterek şu kelamları kaydetti:

“Kedi karma aşısının temel ve en büyük nedeni olan Kovid-19 ile başlayan aşılama çalışmasının sonucunda gereksinim doğan flakon dediğimiz aşıların içinde bulunduğu küçük cam şişelerin yokluğu… Gereksinim bu aslında. Aşı çalışması devam ettiğinden ham husus muhtaçlık doğuyor. Öncelik Kovid-19 olduğu için bu istikamette bir kayma var. Biz de en çok kullandığımız kedi karma aşısında sorun yaşıyoruz. Alışılmış öteki hammaddelerde de sorunlar yaşanıyor fakat temel sorun flakonda. Bunun yanı sıra en çok kullandığımız aşının, kedi karma aşı olması da en çok etkilenenin de karma olmasını beraberinde getiriyor.

Klinisyen Hür Veteriner Doktor Rezzan Kurt

TEHLİKELİ HASTALIKLARA KARŞI KARMA

Karma aşı kedilerde viral hastalıklar içerisinde en büyük hastalıkların ortaya çıkmasına mahzur oluyor. Kalisivirüs, herpesvirüs enfeksiyonlarından korunmuş oluyor. Bu aşıyı olmayan kedilerde gençlik hastalığı dediğimiz hastalıkla uğraş etmek zorunda kalıyoruz. En tehlikeli hastalık olarak bilinir. Kusma, ishal halinde belirti vermekte. Ölümcüldür. Süratli yayılır ve bulaşır. Öbür viral hastalıklar da öyledir lakin en çok uğraş ettiğimiz hastalık ‘gençlik’.

YA AŞI BULAMAZSAM TASASI

Ben bir Klinisyen tabip gözüyle baktığımda aralık ayında gelecek olan aşı sayısının yetersiz olduğunu düşünüyorum. Mutabakatlı depoların üzerinden bize de geliyor. ‘Bir daha aşı bulamazsam’ kaygısıyla herkes standartlarının üzerinde aşı alacaktır. Bu da depoların taleplerini karşılayamamasına sebep olacağını ve daha az aşı gönderilmesine sebep olacağı kanısındayım. Bu sayı yetersiz gelecek. Gelecek aşı sayısı ile mevcut hayvan sayısı orantısız olacağı için yetersiz gelecektir. Zira pandeminin başlamasıyla birlikte beşerler daha çok hayvan sahiplendi ve bu durum da arz-talep dengesizliğine yol açacaktır.”

SOKAK HAYVANLARI AŞIDAN YOKSUN

Hayvan Hakları’na nazaran belediyelerin sorumlulukları ortasında sokakta yaşayan hayvanların sıhhat denetimleri, yaşadıkları sokakta bakımını sağlamak, sistemli aşılamak yer alıyor. Buna ait belediyelerin sokakta yaşayan hayvanlara ‘Karma aşı’ da yapması gerekiyor.

Aşılama kapsamındaki hayvanlarla ilgili kıymetlendirme yapan Kurt, şu sözlerle devam etti:

“Sokakta yaşayan hayvanlara da keşke yapılabilse fakat ne yazık ki aslında hali hazırda sayı yetersiz olduğu için bunu belediyeler yapmıyor. Antiparaziter ve kuduz aşıları yapılıyor.

İTHAL OLDUĞU İÇİN AŞILARA ARTIRIM

Bu aşılar ithal olduğu için döviz artışıyla birlikte aşıların tümünde artırım olacaktır. Biz de köpekte kedi popülasyonunun daha fazla olması, karma aşının sık uygulanmasından ötürü onu bulmakta daha çok zorluk çekiyoruz.

TÜRKİYE’YE YASA DIŞI AŞI GİRİŞİ

Karaborsa üzere bir sorunlar bizim topluluğumuzda olmaz fakat yasa dışı yollardan Türkiye’ye aşı girişlerinin olduğunu da biliyoruz. Ne koşullarda geldiğini vs bilmediğimiz hiçbir şeyi biz yapmayız. Meslek odalarımız tarafından bize ihtarlar yapılmakta bununla ilgili ve denetimler de gerçekleştiriliyor, cezai uygulamalar yapılıyor.

VETERİNERDE TAVAN FİYAT YOK

Aşı tedavi üzere fiyat tarifelerini meslek odalarımız belirler. Tabanı belirlerler fakat üzerine dair bir bilgi yok. Kira, klinik yatırımları, ferdî yatırımlar üzere masraflar göz önünde bulundurulur lakin tabanı belirler oda. Tekrar taban fiyatın altında süreç yapanlar da vardır, bir bağlayıcılık kelam konusu değil. Haksız rekabeti engellemek için bir tarife kuraldır. Bu nedenle taban belirlenmiştir. Döviz kurlarının yükselişini göz önünde bulundurduğumuzda ise bize sarf materyaller, ilaçlar, aşılar 2-3 katı artırımla gelecektir. Haliyle bu da hastalarımızı etkiliyor.”

Karar