ZEYNEP DELAV

Bozkırda büyüyen, oranın havasını toprağını çok seven bu sevginin yanı sıra oradan başlayarak insan gözlemlemeyi kıymetli bulan usta bir kalem Ethem Baran. Edebiyatı, edebiyat için sevmeyi ve bunu okurlarla paylaşmayı her vakit misyon bilmiştir. Lokal görünen üniversal öyküler yazarak kaleminden daima kelam ettirmiştir. 2020 yılında Sait Faik Öykü Armağanı’nı aldığı ‘Döngel Dünya’ ismindeki hikaye kitabından kısa bir mühlet sonra yeni hikaye kitabı ‘Güzelliğini Gördükçe Ağlayasım Geliyor’ ile okur karşısında. Edebiyatımızın velut kalemi Baran’la son hikaye kitabını KARAR okurları için konuştum.

-Usta bir hikaye yazarısınız. Birinci olarak bütünde yazma seyahatinize dair bir soruyla başlamak istiyorum. Siz mi hikayenin peşindesiniz, hikaye mü sizin peşinizde. Kim kimi kovalıyor?

Ben hikayenin peşindeyim lakin o da benim peşimde. Başımda hikayelerle dolaşıyorum hayatın içinde. Kıssalarla çevrili bir kozmosta yaşıyoruz hepimiz. Bunların bir kısmı yazıya yakın dolaşıyor, hatta yazının içinde yaşıyor. Muharrire bunları bulup ayıklamak kalıyor. Zihnimde, defterlerimde hikayeler kâğıdın yüzüne ya da bilgisayar ekranına düşmek için sıralarını beklerken kimileri gelip kulağıma fısıldıyor ve elimdeki kaleme yapışıyor. Oldukça bir müddet birlikte yaşamaya başlıyoruz artık. Her harfi başka farklı tartıyoruz birlikte. Kâğıdın yüzünde nasıl durduğuna bakıyoruz; kulağımızda nasıl tınladığına, beynimizde nasıl dolaştığına, yüreğimizdeki tıpırtısına… Her cümlenin uzunluğunu, genişliğini, yüksekliğini, derinliğini ölçüyorum sonra. Kıvama geldiyse kendinden sonrakine el uzatıyor, o da kendinden sonra gelene. Elimdeki o tomurcuk, o kıvılcım yola koyulduğumuzda asıl biçimini almaya başlıyor. Yolun nereye gittiğini ikimiz de bilmiyoruz çoğunlukla. Yolun nereye bağlanacağını ben de heyecanla bekliyorum. Bir çıkış bulduğumuzda birlikte seviniyoruz. Hikayenin ismi da ekseriyetle sonradan ortaya çıkıyor. Bittikten sonra da bir müddet peşimden gelen hikayemle vedalaşmam okumaları için gönderdiğim müellif dostlarımdan dönüp gelince gerçekleşiyor.

–Yeni kitabınızın ‘Boş Geçmeyelim’ kısmı -Furkan ve Nisa- neredeyse yapıtın yarısı kadar. Hikayeden çok novella diyeceğimiz bu kısımda her ne kadar 2000’li yılların başları anlatılıyor olsa da yeniliğini kaybetmeyen sosyolojik ve ruhsal de bir tenkit okuyor üzereyiz. Etrafımızda bu karakterler çoğaldığı için mi bu türlü bir hikaye yazdınız?

Birçok hikayemde olduğu üzere bunda da birinci notları yıllar evvel almıştım. Ruhsal danışmanlık yaptığım yıllarda edindiğim izlenimlerin küçük bir kısmı bu iki hikayede gün yüzüne çıktı. Toplumsal çeşitliliğin, hayat biçimlerine ait farklı görünümlerin edebiyatın ilgi alanına girmesini önemsiyorum. Son yıllardaki süratli değişim, kazanımların kaybedilmesi, yok olan, dönüşen kıymetler zihnimi ziyadesiyle meşgul ediyor, daha doğrusu beni rahatsız ediyor. Kelamını ettiğiniz hikayelerin art planı çok değerli sosyolojik gerçekleri yansıtsa da daima yapmaya çalıştığım üzere ruhsal meselelerin derinlerinde dolaşmayı amaçladım temelinde. İnsanoğlunun bitmeyen temel meseleleridir bunlar. “Furkan” hikayesini yazarken bunun bir romana gerçek evrildiğini, o tarafa göz kırptığını fark ettim. Lakin niyetim o değildi. Kıvamı dağılır, yapı zedelenir, tesir azalırdı. Furkan bir karakter olarak güçlüydü, anlatılacak çok kıssası vardı. Metni hikayenin sonlarına çekip Furkan’ın öbür kıssalarını öbür bahara erteledim. “Nisa” için de birebiri geçerli. Her iki karakter de çabucak her meskende bir benzerine rastlanan günümüz gençliğidir fakat en geniş manasıyla “gençlik”tir. Nesiller çatışmasının tam da merkezinde yer alan, kendiyle ve hayatla hesaplaşan, gelecek derdiyle kıvranan, öfkesinin, heveslerinin, hayallerinin ve hayal kırıklıklarının pençesinde bocalayan gençlik…

-Yine Furkan ve Nisa’dan devam edecek olursak, babalarıyla olan çatışmaları aslında içinde bulundukları hayatla baş edemiyor olmalarına en büyük etken. Bununla ilgili neler söylersiniz?

Babalar edebiyatın en büyük yaralarındandır. Bu iki hikayemde anlattığım üzere birçok baba çocuklarıyla ortalarına aşılmaz duvarlar örüyor. Furkan ve Nisa üzere gençler babalarını aşabilseler hayat hakkında daha netleşmiş kanılara ulaşabilecekler. Eğitim seviyesi olarak bakıldığında bile evlatlarından geride olan babalar otoritelerini ve tecrübelerini ortaya sürerek klâsik kalıplara sığınıyorlar. Hesap vermeyen ancak daima hesap soran konumdalar. Furkan’ın bomba imha uzmanı olma isteğinin altında yatan nedenleri iyi irdelemek lazım. Ya da Nisa’nın bile bile yanlışın içine atılma çaresizliğini. Sanırım sihirli sözcük bu: Çaresizlik…

–Aslında şimdiye kadar yayımlanan kitaplarınızda çoğunlukla karakterlerinizin sosyo-ekonomik durumlarını görüyoruz. Bu izleği bilerek mi oluşturuyorsunuz yoksa öykücü büyük bir gözlemcidir ve gözlemlerinizin özeti mi demeliyiz?

Nedenini ben de bilmiyorum aslında ancak gözüme takılıyor bunlar, gelip beni buluyorlar. Anlat diyorlar, bizi anlat; kimse bizi anlatmıyor. Herkes bizi unuttu. Yoksulluğunun farkında olmayan fakir beşerler birçok. Yoksulluk üzere bir kaygıları yok ya da o denli görünmek istiyorlar fakat ben keder ediyorum. Kendi dar etrafımdan çıkıp üniversite okumak için Ankara’ya geldiğimde ne kadar fakir bir ailenin çocuğu olduğumun farkına varmıştım. Bir manada benzerlerime yöneltiyorum dikkatimi.

-Her öykünüzün bir kederi ve gayreti var. Bu durum sizi zorluyor mu? Bu kaygı ve gayret okurun en çok inandığı yer olabilir mi?

Keder ve acı olmadan yazmak güç. Gündelik hayat ve gerçeklik üzere birtakım ögeleri dışarıda tutarak söylüyorum, emsal şeyleri yazmamak ve farklı, yeni teknikler bulmak bağlamında sıkıntılarım de var. Yazdığım ve yazacağım her metin zorluyor beni bu manada. “Bunu niçin yazıyorum?” sorusunu aşmam lazım her kezinde. Benim metnimi okuyan her okurun avucunda yazıyı bitirdikten sonra bir kıssa kalmasını istek ediyorum. Başında bir ana cümlenin dolaşmasını… Yazacağım bahse evvel benim inanmam gerekiyor. Ben inanırsam daha birinci cümlede okurumun karşısına bir mukaveleyle çıkmaya uğraş gösteriyorum. Karşılıklı olarak bu mukaveleyi imzalarsak okur metnin içinde kalıyor.

Hikayelerinizde müellif karakter oluşturmayı seviyorsunuz. ‘Yedi Kaleminen Yazı Yazarım’, ‘Bay WC Sıcak Duş Emanet Alınır’ hikayeleri yeniden bu türlü hikayeler. Muharririn kendine bakması Ethem Baran tekniği ve üslubu diyebilir miyiz?

Hoşluğunu Gördükçe Ağlayasım Geliyor’dan evvelki kitaplarımda, kelamını ettiğiniz muharrir karakterine daha sıklıkla rastlanır. Evet, muharrir karakter yaratmayı, müellif anlatıcı kullanmayı seviyorum. Yazının mutfağını göstermesi açısından bu tavrı önemsiyorum. Bu şekil tıpkı vakitte yeni teknikleri uygulama imkanı da sağlıyor. Okuyucu, okuduklarının kurmaca olduğunu bilir ve kabul ederse sizin yeni anlatım yollarınıza, tekniklerinize, hayal gücünüzle gidebildiğiniz yeni ufuklara, anlayışlara, farklı bakış açılarına ahenk gösterir ve yanınızda yer alır. Bu bahiste benim bir biçimim oluştuysa bundan memnunluk duyarım.

GENÇ MUHARRİRLER ‘ÇOK BİLMİŞ’

Son olarak genç öykücüleri önemsediğinizi biliyoruz. Kitabınızın son hikayesi olan İthaf’ta onlara da bir şeyler yazmış olsaydınız, ne söylerdiniz?

Çok hoş bir soru bu. Dediğiniz üzere genç öykücüleri çok önemsiyor ve daima konuşuyorum onlarla. Konuşurken de üzmemek, heveslerini kırmamak için elimden geleni yapmaya çalışıyorum. Hele azıcık bir ışık gördüysem destekliyor, bildiklerimi anlatıyor, yollarını kısaltmak için uğraşıyorum. Hikayeyi seven, hikayeye emek veren herkesi seviyorum fakat madem “İthaf”taki stili sürdüreceğiz o vakit şöyle diyelim: “Bu yazıyı… hikayesini okumam için gönderen (bu ortada onun hikayesini okumaktan öbür bir işim olmadığını düşünen ve bu vesileyle beni onurlandıran), hevesini kaçırmamak ve kalbini kırmamak için elimden geldiğince ince bir biçimde tespitlerimi yazdıktan sonra bir teşekkürü çok görüp selamı sabahı kesen arkadaş ile büyük bir heyecanla yazı seyahatine başladığını anlatan, kimleri okuyorsun diye sorduğumda kimseyi okumadığını söyleyen ve beni, o vakit biz seni niçin okuyalım ulan, cümlesini yutmaya zorlayan çok bilmiş genç muharrir adayına… ithaf ediyorum.”

Karar