TANER AY

Olav H. Hauge’nin ismini birinci Orhan Tekelioğlu’ndan duydum. Aylar evvel, Orhan ve Adnan Özer ile birlikte Fethi Paşa Korusu’nda şiirden ve dünya müziğinden konuşurken, sohbetimiz bir ânda Hauge’ye kilitlenivermişti.

Orhan, on yıldır Hauge’nin şiirlerine çalıştığını, çevirdiklerini kitâblaşması için Yitik Ülke Yayınları’na teslim ettiğini belirtmişti. Orhan ve Adnan ile ‘Üç Çiçek’ ile ‘Stüdyo İmge’ mecmualarından beri arkadaşız. 1984’te ben askere gittiğimde, Orhan da 1991’e kadar kalacağı Norveç’e gitmişti.

Orhan’ın ne kadar titiz ve seçici bir şâir/yazar olduğunu bildiğimden, Hauge’nin şiirlerini merâk etmeye başlamıştım. Korudan dönerken de aklım daima Hauge’deydi. O gece Danimarka’da yaşayan müellif arkadaşımız Süleyman Bilgi’ye Hauge’nin şiirlerini sordum ve onun şiirlerinden bir seçkinin Tekelioğlu’nun çevirisiyle Türkiye’de yayımlanacağını söyledim.

Çok şaşırmıştı ve bana Hauge’yi çevirmenin oldukça meşakkatli bir iş olduğunu tabir etmişti. Akabinde Orhan çevirisinin belgesini bana göndermek nezâketinde bulundu. Hauge’nin şiirlerine çarpıldım desem bile, inanın, kifâyetsiz kalır. Beni, tıpkı William Butler Yeats ve tıpkı Ezra Pound şiirleri üzere, farklı bir dünyaya uçurmuştu.

Hauge’nin birinci kitâbı olan ‘Glør i oska’ (Noregs boklag, 1946) münevver tabakanın dikkatlerinden kaçar. Akabinde ‘Under bergfallet’ (Noregs boklag, 1951) gelir. Lakin üçüncü kitâbı olan ‘Seint rodnar skog i djuvet’ (Noregs boklag, 1956) ile fark edilmeyi başarır. Az sayıda tutkulu bir okuru oluşur ve onlar sayesinde ‘kült bir figür’ olur.

Tekelioğlu bence çeviri şiirde bir ‘devrim’ yapmıştır. Aslında Özer’in Pablo Neruda çevirisi ‘Evrensel Şarkı’ ile Tekelioğlu’nun Hauge çevirisi ‘Elma Bahçesinden’ bu yılın çeviri şiirdeki en büyük sürprizleridirler. Neruda’yı kişilik olarak pek fazla sevmesem de, Hauge bana daha fazla yakın biri.

Bundan daha değerlisi, Hauge’nin şiirlerini okurken Hardanger’in elmalarının kokusunu hissetmem. Meyvelerden narı ve vişneyi pek sevmeme karşın, Hauge’nin şiirlerindeki bu ‘elma kokusu’ beni yeni bir kavşakta bıraktı…

ŞİİRİN ‘BAHÇE İŞÇİSİ’

Olav H. Hauge, 1908’de Hardanger Fiyordu’nun en uç noktalarından biri olan Ulvik’te doğmuştu. Alt sınıftan bir ailenin çocuğu olan Hauge okumayı geç sökmüş, sıkça hastalandığı için de tahsiline devâm edememiş. Lakin 21 yaşındayken bahçevanlık meslek okuluna gönderilebilmişse de, mezûniyet imtihanına bir türlü giremez.

O günden sonra da hayatını daima bir ‘bahçe işçisi’ olarak sürdürecektir. Şair, lisan ve imlâ açılarından tuzaklarla dolu şiirler muharrir. Eski Çin şiiri, Japon haikuları ve Viking sagaları en önemli esin kaynakları olur.

Kullandığı sözlerinin pek birden fazla lûgatlarda bulunmaz, bulunsa bile lakin ikinci yahut üçüncü manalarıyla açıklanır. Bu da onun çevrilmesi pek sıkıntı bir şâir olduğuna işâret eder. Tekelioğlu’nun çevirisinin kıymeti ve değeri de tam da buradadır.

Karar