1- İSTANBUL MUKAVELESİ
Toplumun çoğunluğu ‘kadını yaşatır’ dediği halde kaldırıldı
Türkiye’nin, bayanların her türlü şiddetten korunmasını içeren İstanbul Sözleşmesi’nden referandumsuz ayrılması reaksiyon çekti. Hususun türel boyutu da öne çıktı. Anayasa’nın 90’ıncı unsuruna işaret eden Prof. Dr. Adem Sözüer “İstanbul Mukavelesi yürütme tasarrufuyla feshedilemez. Yetki gaspıyla TBMM devre dışı bırakılamaz” dedi. Prof. Dr. İzzet Özgenç de “Onaylanması kanunla uygun bulunan bir milletlerarası kontrattan Cumhurbaşkanı Kararıyla Türkiye taraf olmaktan çıkarılamaz” paylaşımı yaptı. Hukukçu Turgut Kazan ise “TBMM yeni yasa yapmadıkça İstanbul Kontratı yürürlüktedir” değerlendirmesinde bulundu.
Yüzde 67 Türkiye çıkmasın
İstanbul Sözleşmesi’nin eksiksiz uygulanmasına yönelik kamuoyunda oluşan talep geçen yıl yapılan anketlere de yansıdı:
* Türkiye’nin Nabzı anketine katılanların yüzde 67’si ‘sözleşme kalmalı’ dedi.
* AK Partili seçmenin yüzde 48.8’i ‘Çıkılmalı mı?’ sorusuna ‘Hayır’ cevabını verdi.
* MHP seçmeninin yüzde 43’ü de Türkiye’nin kontratta kalmasını istedi.
* Bayanların yüzde 74’ü kontrattan çekilmenin hakikat olmadığını belirtti.
2- MERKEZ BANKASI
‘Enflasyonun sebebi faizdir’ fikri işbaşında
MB’nin, beklentilerin üstünde faiz artışı ve Babacan’ın “Erdoğan ya Merkez’e gereğini yapacak ya da özür dileyecek” kelamlarının akabinde Cumhurbaşkanı, Naci Ağbal’ı vazifeden aldı. Yerine eski AK Partili vekil Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu atandı. Yeni lider ile eski Hazine Bakanı’nın tez danışmanının birebir isim olması “Albayrak’ın dönüşüne zemin” savlarını ısıttı. Ekonomistler 20 ay içinde 4’üncü liderin vazifeye getirilmesine sert reaksiyon gösterdi. Bu ekenomik bir intihar. Milyonların geleceği kelam konusu. Yaratılan tahribatın izi yıllarca silinmeyecek.
3- KANAL İSTANBUL
‘İnat’ projesine devlet garantisi
Kamuoyunda tartışma konusu olan ve anketlerde büyük oranda “Yapılmasın” yaklaşımı öne çıkan Kanal İstanbul’a da ‘köprü otoyol modeli’ geldi. Erdoğan’ın “İnadına yapacağız” sözünü kullandığı proje devlet garantisi kapsamına alındı. Düzenleme, Yap-İşlet-Devret Modeli Hakkında Kanun’a getirilen ve Resmi Gazete’de yayımlanan ek unsurla hayata geçirildi.
GECE YARISI FİŞ ÇEKİLDİ
İSTANBUL SÖZLEŞMESİ’NE GECE YARISI FESİH İMZASI
Türkiye, iktidarın kaldırılması için tartışmaya açtığı İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı Kararı’yla çekildi. Ankara’nın birinci imzacı olduğu milletlerarası evrakın askıya alınmasına reaksiyon yağdı. Barolar ve hukukçular Cumhurbaşkanı imzasıyla Türkiye’nin dokümandan çekilemeyeceğini belirtti. Kararın AYM’den döneceğini vurguladı. Bayan örgütleri de yaşananları protesto etmek için sokağa çıktı.
Bayana şiddete karşı teminat olarak gösterilen İstanbul Sözleşmesi’nden birinci imzacı da olan Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kararı ile ayrıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’In imzasını taşıyan karar Resmi Gazete’de yayımlandı.
‘Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Uğraşa Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’, kamuoyunda bilinen ismiyle İstanbul Kontratı, 11 Mayıs 2011’de İstanbul’da düzenlenen Avrupa Kurulu 121. Bakanlar Komitesi Toplantısı’nda devrin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu tarafından imzalanmıştı. Kontrata ait kanun tasarısı, 24 Kasım 2011 Tarihinde TBMM Genel Kurulu’nda tüm partilerin mutabakatıyla yapılan açık oylamada 1 çekimser, 246 milletvekilinin oyu ile kabul edilerek yasalaşmıştı. Avrupa Kurulu tarafından desteklenen ve taraf devletleri türel olarak bağlayan Kontrattan Türkiye’nin son birkaç yıldır ayrılacağı konuşuluyordu.
Karar sonrası İçişleri Bakanı Süleyman Soylu “Kadın cinayetlerinin arttığı söylemi, büsbütün palavradır ve eldeki bilgiler tarafından desteklenmemektedir” dedi.
ÇEKİLME SÜRECİNE NASIL GELİNDİ: Pekala Türkiye’nin birinci imzacı olduğu ve ismini İstanbul’dan alan metinden çekilmeyle sonuçlanan süreç nasıl başladı. Kontrata ait asıl tartışma 2020 Mayıs ayında Diyanet İşleri Lideri Ali Erbaş’ın eşcinselleri maksat alan kelamları ve buna karşı Ankara Barosu’nun yayınladığı bildiriyle başladı.
BİRİNCİ SİNYAL KURTULMUŞ’TAN: AK Partili veiller ortasında da kaldırılmalı kaldırılmamaı tartışmaları sürerken, AK Parti Genel Lider Vekili Numan Kurtulmuş, Sözleşme’nin imzalanmasının çok yanlış olduğu tabir etti ve birçok AK Partilinin de bu görüşte olduğunu söyledi. Kurtulmuş “Sözleşme iptal edilir mi” sorusuna “Halkımızda büyük beklenti var, bigane kalamayız” dedi ve kontrattan çıkılacağına dair sinyaller verdi.
ERDOĞAN: HALK İSTERSE KALDIRILIR: Akabinde 14 Temmuz 2020’de yapılan AK Parti MYK toplantısında İstanbul Kontratı ele alındı. Toplantıya katılan pek çok üyenin mukaveleden çıkılması istikametinde görüş bildirdiği belirtilirken Cumhurbaşanı Erdoğan’ın da mukavelenin tek taraflı feshi ya da tartışmalı hususlara çekince konulmasının sonuçları üzerinde çalışma yapılması talimatı verdiği belirtildi. Erdoğan’ın toplantıda “Çalışıp, gözden geçirin. Halk istiyorsa kaldırın. Halkın talebi kaldırılması tarafındaysa, buna nazaran bir karar verilsin. Halk ne derse o olur” dediği öne sürüldü.
ŞENTOP: CİNAYETLERİ ARTIRDI: 6 Ağustos’ta TBMM Lideri Şentop “Kadına şiddet konusunda Türkiye çok adım attı. İstanbul Sözleşmesi’nin de buna katkısının olduğunu düşünüyorum. Bu manada mukaveleden çıkmayı zarurî kılan bir durum olduğu kanaatinde değilim” dedi.
ASİLTÜRK: KATİYEN KALKACAK: 2020’nin son günlerinde ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaret ettiği SAADET Partisi Yüksek İstişare Heyeti Lideri Oğuzhan Asiltürk de 27 Ocak 2021’de katıldığı bir TV programında İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılacağını söyledi. Asiltürk “AK Parti’den yetkililer geldi ve ‘Bu mukaveleyi biz de Cumhurbaşkanı da katiyetle kaldırmak istiyor. Lütfen bizi destekleyin’ dediler. Ben de biliyorum sayın Cumhurbaşkanının tabir ettiğini, katiyen kalkacak” diye konuştu. Mukavelenin kabul edilmesinden sonra bayana şiddet olaylarının 10 kat arttığını öne süren SAADET önderi Temel Karamollaoğlu, “Aileyi muhafazadan bayana şiddeti önleyemezsiniz” dedi. Karamollaoğlu “Türkiye’de bayanı öne çıkaracağız diye aileyi yok saymanın yolları aranıyor. Evlenme yaşı çıkmış 28’e. Allah akıl fikir versin” sözlerini kullandı.
BAYANLAR SAHİP ÇIKTI: Bu süreçte İstanbul Kontratı, bayan hareketlerinin de en kıymetli talebi oldu. Mukaveleyi savunmak için sokağa çıkan bayanların bir çok hareketine polis saldırdı, onlarca bayan gözaltına alındı. Bayan aksiyonlarına HDP, CHP, DÜZGÜN Parti, DEVA Partisi ve Gelecek Partisi dayanak verdi.
KARARI AYM İPTAL EDER
İstanbul Sözleşmesi’nin fesih kararını kıymetlendiren hukukçular “Çekilme yasal değil” diyerek Anayasa’nın 90’ıncı unsurunu işaret etti. Prof. Dr. Adem Sözüer: Evrak yürütme tasarrufuyla feshedilemez. Yetki gaspıyla TBMM devre dışı bırakılamaz. Avukat Turgut Kazan: TBMM
yeni yasa yapmadıkça Mukavele yürürlüktedir. Prof Dr İzzet Özgenç: Bir milletlerarası mukaveleden, Cumhurbaşkanı Kararı’yla çıkılmaz.
Cumhurbaşkanlığı kararıyla Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini pahalandıran hukukçular çekilme kararının yasal olmadığını ve bu kararın Anayasa Mahkemesi’nden döneceğini belirtti. Prof. Dr. Adem Sözüer, toplumsal medyadan yaptığı paylaşımda Anayasa’nın 90. unsuruna işaret ederek “İstanbul Mukavelesi yürütme tasarrufuyla feshedilemez. Yetki gaspıyla TBMM devre dışı bırakılamaz” dedi.
MUKAVELESİ YÜRÜRLÜKTE: Hukukçu Turgut Kazan ‘İstanbul Kontratı Anayasa’nın 90. unsuru uyarınca maddeyle onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Bu türlü bir kontrattan Cumhurbaşkanı kararnamesiyle çıkılamaz. Münasebetiyle, TBMM yeni yasa yapmadıkça İstanbul Kontratı yürürlüktedir’ dedi. Avukat Ece Güner Toprak da “Anayasamız 90. Unsuruna nazaran İstanbul Kontratı Kanun kararındadır (hatta üstünde). Temel haklarda Kararname düzenlenemez. Kararname, Anayasamızın ihlali; AYM iptal edecektir” tabirlerini kullandı.
YÜRÜLÜĞE GİRDİĞİ ÜZERE FESHEDİLİR: Porf Dr İzzet Özgenç: “Usulde paralellik unsuru yeterince, onaylanması kanunla uygun bulunan bir milletlerarası kontrattan, Cumhurbaşkanı Kararı’yla Türkiye Cumhuriyeti Devleti taraf olmaktan çıkarılamaz. ” Anayasa Profesörü Kemal Gözler ise “İstanbul Kontratı, feshedilmesine ait bir kanun çıkarılmadıkça yalnızca Cumhurbaşkanı kararıyla feshedilemez” açıklaması yaptı.
KARAR YOKLUKLA MALÜLDÜR: Avukat Kerem Altıparmak ise “Bu gece feshedilen yalnızca İstanbul Kontratı değil, TBMM’nin iradesi ve yasama yetkisi. Bunu en son 12 Eylül 1980’de Kenan Cihan yapmıştı. Cumhurbaşkanı’nın Meclis yerine geçip yasama süreci yapması durumunda ‘fonksiyon gaspı’ vardır. Bu sürecin yaptırımı ‘yok kararında olması’dır. CB kararı yoklukla malüldür. Kontrat de yürürlüktedir.”
BAROLAR: CUMHURBAŞKANI YETKİSİNİ AŞTI: Ankara ve İstanbul baroları yaptıkları yazılı açıklamalarda Mukavelenin geçerliliğini koruduğunu belirtti “Cumhurbaşkanı yetkilerini aşmıştır. Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan karar ile hukuka karşıt biçimde geri adım atılmıştır. TBMM tarafından onaylanan İstanbul Mukavelesi yürürlüktedir. Kanunun yürürlüğüne idari süreçle karar verilemez. Barolar İstanbul Sözleşmesi’ne sahip çıkacağız” denildi.
TÜSİAD: SİYASETE HUSUS EDİLMEMELİ: Fesih kararına bir reaksiyon de TÜSİAD’dan geldi. TÜSİAD “İstanbul Kontratı, siyaset alanının çabalarına husus edilmemelidir. Karar tekrar değerlendirilmeli. İstanbul Sözleşmesi’nin feshi bayana yönelik şiddeti besleyen zihniyeti cesaretlendiriri. Karar Türkiye’nin memleketler arası alandaki prestijini zedeler. Bayanlara yönelik şiddeti sonlandırma ismine atılmış hiçbir adımdan taviz verilmemeli.
Kazanan ‘eril akıl’ değil bayanlar olacak
* İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu: Her gün bayana yönelik şiddet haberlerinin olduğu bir ülkede bir gece yarısı İstanbul Sözleşmesi’nden çıkıldığının duyurulması çok acıdır. Bu, her görüşten bayanın yıllardır verdiği çabayı hiçe saymaktır. Her şeye karşın kazanan ‘eril akıl’ değil bayanlar olacaktır.
* İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer: Dün ne diyorsak bugün de birebirini söylüyoruz. İzmirli bayanlara kelam veriyorum; Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’ni sağlama ve bayana şiddeti tedbire çabamızı sonuna kadar sürdüreceğiz. İstanbul Kontratı yaşatır.
* Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş: Eşitlik, adalet ve vicdana dair ne varsa yaşatmak en büyük sorumluluğumuzdur. Ankara’da bayanlarla yan yana yürümeye, adil ve eşit yarınları bir arada inşa etmeye devam edeceğiz.
* KADEM: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kızları Esra Albayrak ile Sümeyye Erdoğan Bayraktar’ın idaresinde olduğu KADEM Sözleşme’den ayrılma kararına reaksiyon gösterdi: “Şiddetle gayret noktasında 6284 sayılı kanunun daha da güçlendirilmesi ve uygulamalardaki meselelerin giderilmesi için tüm gücümüzle çalışacağımızı kamuoyuna ilan ediyoruz.”
TÜRKİYE’DE EVRAKA DAYANAK YÜZDE
Metropol Araştırma Şİrketi’nin Ağustos 2020 araştırmasında İstanbul Szleşmesine dayanak bayanlarda yüzde 74. erkeklerde ise 60.3 larak belirlenmişti. Araştırmaya katılanlar Türkiye İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmeli mi? sorusuna iştirakçilerin 67.2’si “Hayır çekilmemeli” dedi. 22.8’i “Evet çekilmeli” derken yüzde 10’u da “Fikrim yok” dedi. Cinsiyete nazaran birebir soruya verilen cevaplar ise şöyle: Bayanların yüzde 74’ü ‘hayır’, yüzde 17.1’i ‘evet’ ve 8.9’u da fikrim yok yanıtını verdi. Erkeklerin ise yüzde 60.3 ‘hayır çekilmemeli’, yüzde 28.6’sı ‘evet çekilmeli’ ve 11.1’i ise fikrinin olmadığını söyledi.
13 yılda 3 bin 159 cinayet
Türkiye’de bir türlü durdurulamayan bayan cinayetleri artık katliama dönüşmüş durumda. Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nun 2020 Raporu’na nazaran yalnızca geçen yıl Türkiye’de erkekler tarafından 300 bayan öldürüldü, 171 bayan kuşkulu biçimde meyyit bulundu. Bilgilere nazaran son 18 yılda en az 15 bin 557 bayanın hayat hakkının ihlal edildi. Son 14 yılın korkutan sayıları ve yaşanan yükseliş ise şöyle:
2008: 66
2009: 125
2010: 203
2011: 129
2012: 145
2013: 231
2014: 290
2015: 293
2016: 289
2017: 350
2018: 405
2019: 421
2020: 409
2021 birinci üç ay: 78
AB’den reaksiyon: Kahredici bir adım
Avrupa Kurulu Genel Sekreteri General Marija Pejcinovic Buric, toplumsal medya hesabından yaptığı yazılı açıklamada “ Kahredici bir adım. Bayan hakları için büyük bir gerileme” dedi Avrupa Kurulu Bağlantı Yöneticisi Daniel Holtgen ise yaptığı açıklamada “Türkiye’nin bayanları korunmasıyla ilgili milletlerarası kontrattan çekilmesi tahrip edici bir haber” diyerek reaksiyonunu lisana getirdi. Avrupa Parlamentosu Türkiye Raportörü Amor ise “Türkiye hükümetinin gerçek yüzü” dedi. AB-Türkiye Karma Parlamento Kurulu Eş Lideri Sergey Lagodinsky, Ankara’nın gelecek hafta yapılacak Avrupa Birliği Kurulu tepesinden evvel İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini “provokasyon” olarak nitelendirdi.
MERKEZ BANKASI 20 AYDA 3 LİDER ESKİTTİ
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı kararıyla 20 ayda 3 tane lider eskitti. Birinci misyondan alınan Lider Murat Çetinkaya için ‘faizleri indirmiyordu misyondan aldık’ denilmişti. Sonraki Lider Murat Uysal ise her denileni yaptı ancak, iktisat idaresindeki değişim rüzgarına kapıldı. Son Lider Naci Ağbal ise acı reçeteyi kabul ettirmesine karşın sert faiz artışlarından ötürü misyondan alındı.
Türkiye iktisadında yeniden bir ani kararla iktisat idaresi değişti. Çiçeği burnunda Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal, daha 4 ayı dolmadan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan kararıyla vazifeden alındı. Kasım ayında Hazine ve Maliyet Bakanı Lütfi Elvan ile birlikte vazifeye gelen Ağbal ile birlikte Türkiye’de iktisatta yeni periyoda işaret edilmişti. Hatta birebir devirde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ıslahat bildirileriyle birlikte ısınan iktisat yeninden rölantiye alınmıştı. Ağbal’ın vazifeye gelmesiyle birlikte birinci işi acı reçeteyi kabul eden Erdoğan’ın da onayıyla faiz artışı oldu. Murat Uysal’dan vazifesi devralan Naci Ağbal, 10,25 olan siyaset faizini evvel yüzde 17 düzeyine en son ise 3-4 aylık ortadan sonra yüzde 19 düzeyine yükseltti. En son yapılan faiz toplantısı öncesinde ekonomistler faizin 100 puan artacağını iddia ederken, Ağbal büyük bir sürpriz yaparak, 200 baz puanlık artışa yöneldi. Piyasaların bir mühlet daha nefes almasını sağlayan Ağbal, faiz artışının sonraki gecesinde Cumhurbaşkanı kararıyla misyondan alındı. Başkanlık sistemiyle birlikte hem iktisatta hem de siyasette hiç beklenmedik süratli kararlar alınıyor. Meclisin onayına sunulmadan alınan kararlar piyasaları ve gündemi derinden etkiliyor. Geçmişe bakıldığında daha 2 yıl dolmadan 20 ayda Merkez Bankası 3 tane lider değiştirdi. Ekonomistler ise alınana kararın bağımsızlığı yine tehlikeye attığını söylüyor. Varsayımlar nazaran, alınan bu kararla yine düşük faiz devrine girilecek.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzalı atama kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna nazaran, Ağbal, 375 sayılı Kanun Kararında Kararnamenin ek 35’inci hususu ile 3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 2’nci unsuru kapsamında vazifeden alındı. Ağbal’ın yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu getirildi. Bayburt’ta 23 Mayıs 1967’de doğan Kavcıoğlu, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nü bitirdi. Naci Ağbal, vazifeden alınmasına ait toplumsal medya üzerinden açıklama yaptı. Ağbal şöyle konuştu: “Sayın Cumhurbaşkanımıza Merkez Bankası Başkanlığı dahil bugüne kadar uygun görerek atadığı tüm misyonlardan ötürü teşekkür ederim. Vazifeden alınmam nedeniyle de şükranlarımı arz ediyorum. Rabbim hepimizin hakkında güzelini nasip eylesin” sözlerini kullandı.
HER ADIM VATANDAŞI YOKSULLAŞTIRIYOR
Gelecek Parti Lideri Ahmet Davutoğlu da şu yorumu yaptı: “Sizden öbür kimsenin inanmadığı fikirlerinizle 84 milyonluk ülkeyi deney tahtasına çevirdiniz. 20 ayda 3 kere Merkez Bankası lideri değiştirdiniz. İdare anlayışınıza ve iktisat cehaletinize 3 de yetmez, 5 de yetmez 7 de… Her adımınız vatandaşı daha da yoksullaştırıyor.”
BİR GÜN HERKES 15 DAKİKALIĞINA MERKEZ LİDERİ OLABİLİR
Ekonomistler toplumsal medya üzerinden yorumlarını gün içinde sürdürdü. Ekonomist Uğur Gürses “Hem Merkez Bankası Lideri misyondan alındı, hem de İstanbul Mukavelesi çöpe atıldı. Çok yazık oldu ülkemize” dedi. Ekonomist Burak Arzova ise “Olaya olumlu tarafından bakmak gerekirse, Türkiye’de, bir gün herkes 15 dakikalığına Merkez Bankası Lideri olabilir” yorumunu yaptı. Analist Fatih Sezer de “2 yıl içinde 4 lider gören TÜİK’ten sonra 5 ay içinde 3 lider gören Merkez Bankamız oldu. Başkanlık Sistemi sahiden çok süratli. Son 20 ayda Merkez Bankası 4 farklı lider gördü; 3’ü Cumhurbaşkanı kararnamesi ile misyondan alındı” sözlerini kullandı.
‘BAĞIMSIZ OLAMAZ DİYOR’
DEVA Partisi Lideri Ali Babacan da “Ekonomi bakanı değişti. Merkez Bankası lideri değişti. Bir, sorun değişmedi. Bir de bir kişi değişmedi. Sorunun kaynağı kim? Daha yeni iktisat idaresi bir adım daha attı. Bu işin başında sayın Erdoğan var. Merkez Bankası bağımsız olmaz diyor. Kelamını dinlemeyeni uzaklaştırıp yerine yenisini koyuyor. Daha yeni kendine itaat edecek Merkez Bankası liderini misyona getirdi. Artışla birlikte faiz oranı yüzde 19’a çıktı. Cumhurbaşkanından habersiz bu türlü bir şey olabilir mi?” diye konuştu.
YANLIŞSIZ İSİM RECEP TAYYİP ERDOĞAN
TEMAR Lideri Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken ise “Son bir buçuk senede Merkez Bankası lideri 3 kere değişti. Bu kuruma olan itimadı zedeler, paranın prestijinin yani pahasının korunmasını zorlaştırır. Yani enflasyon ile çabayı sekteye uğratır. TCMB kuruluş kanununa nazaran Lider 7 yıl mühletle atanıyordu. Sonra bu müddet evvel 6 yıla, sonra 5 yıla indirildi. Sonra KHK ile 4 seneye indirildi. Artık ise Merkez Bankası Kanununda bu türlü bir müddet kısıtlaması yok. Yani istendiğinde atanır, istendiğinde vazifeden alınır. TCMB Kanununu tekrar okurken şuna rastladım. ‘….. Lider (Guvernör) ile Banka Meclisi ortasında mutabakat hasıl olmadığı takdirde, Cumhurbaşkanı hakemlik eder.’ Husus 26/2. (2/7/2018 tarihli ve 703 sayılı KHK ile değiştirilen şekli) Buna nazaran gerçek TCMB Lideri kim?” dedi. UYGUN Parti TBMM Küme Lideri Prof. Dr. İsmail Tatlıoğlu da “Merkez Bankası Başkanlığı için hakikat isim, Recep Tayyip Erdoğan’dır” diye konuştu.
PRESTİJİ DİKKAT VE İTİNAYLA KORUNMASI GEREKİRDİ
Cumhurbaşkanı kararıyla Merkez Bankası liderinin değişmesine ait İstanbul Sanayi Odası İdare Heyeti Lideri Erdal Bahçıvan da toplumsal medya üzerinden açıklamalarda bulundu. İSO Lideri Erdal Bahçıvan “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, ülkemizde prestiji dikkat ve itinayla korunması gereken bir kurumdu” dedi. Böylelikle iş dünyasından da birinci reaksiyon gelmiş oldu. İngiliz Financial Times gazetesi kararı “şok adım” olarak duyururken, Ağbal’ın TL’yi kurtarmak için misyona geldiği kasım ayından bu yana siyaset faizini toplamda 875 baz puan artırdığı ve Türkiye’yi klâsik para siyasetlerine döndürme kelamı vererek yatırım cıların takdirini kazandığı hatırlatıldı.
Ekonomist Mustafa Sönmez de yeni kararı kıymetlendirerek “Büyük bir inanç buhranına yol açtı bu kararlar. Hem içerde hem dışarda Türkiye’nin kredibilitesi sert biçimde düşecektir. Döviz fiyatlarında süratli bir artış bekleyebiliriz. Risk primi süratle yükselecektir. Tek adam rejiminin ne menem bir şey olduğu daha net ortaya sergilendi” dedi. Yeni Liderin birebir vakitte Yeni Şafak müellifi olduğuna da değinen Sönmez “Şahap Beyefendi, Merkez Bankası rezervlerinin be olduğunu TCMB açıklamalıydı diye yazmıştı. Haydi bakalım aslan modülü açıkla” diye konuştu.
TEK CENT HARCAMADAN DOLARI DÜŞÜRDÜ
2020 yılını kayıplarla geçiren TL sonrasında, 2021 toparlanma yılı olarak piyasalar tarafından ilan edildi. Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın sert faiz artışları sonrasında TL hepsini olmasa da kayıplarının bir kısmını geri aldı. Faiz artışlarına bir müddet orta verildi ancak bu ortada hem enflasyon hem de kur baskısıyla yine sert artış kaçınılmaz oldu. Yüzde 17 olan siyaset faizi yüzde 19 düzeyine yükseldi. Yapılan faiz artışıyla birlikte dolar/TL 7.23’e kadar geriledi. TCMB’nin beklentileri aşan 200 baz puanlık faiz artışının akabinde dolar/TL kuru 7.29 düzeyinin altını test ederken yeni günde kurun üst taraflı hareketiyle birinci süreçlerde 7.35’in üzeri görülmüştü. Eski iktisat idaresinin sattığı 128 milyar dolarlık döviz rezerviyle kur, 5.50 düzeyinde 8.50 düzeylerine kadar çıkmıştı. 128 milyar dolara karşın kurda 3 liralık bir yükseliş kaydedilirken, Merkez Bankası’nın faiz atılımıyla tek kuruş harcanmadan kur 8.50’den 7.20’lere kadar indi.
YALNIZCA 132 GÜN MİSYON YAPABİLDİ
CHP sözcüsü Faik Öztrak ise “Tek adam vesayet rejiminden evvel 17 yılda 5 Merkez Bankası Lideri değiştiren AK Parti, 2018’de kurulan Erdoğan’ın şahsım hükümeti periyodunda 3 yılda 3 Merkez Bankası Lideri değiştirdi. Naci’yi alıp Şahap’ı getirmek yarar etmez. Evvel kaybolan 128 milyar doların hesabını vereceksiniz” dedi. DÜZGÜN Partili Erhan Usta da “Gece yarısı operasyonuyla Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal vazifeden alınıyor. Kâfi artık! Bu ülke kimsenin babasının tapulu malı değil. Bu biçimde keyfi davranışınızın bedelini yeniden millet ödeyecek” reaksiyonunda bulundu. Demokrat Parti Lider Yardımcısı Bülent Şahinalp da şunları söyledi: “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal misyondan alındı. Yerine AK Parti eski milletvekili Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu getirildi. Bu atamayla Cumhuriyet tarihinde birinci kere, TCMB’na 20 ay içinde dördüncü lider atanmış oldu. Naci Agbal yalnızca 132 gün vazife yapabildi.” ÂLÂ Partili Eski Merkez Bankası Lideri Durmuş Yılmaz da “Rüzgara nazaran karar alan bir PPK. Faizi düşürüp rezervleri kayıt dışı satan, sonra faiz artıran PPK üyeleri artık, yeni liderle birlikte Cumhurbaşkanının isteği doğrultusunda faiz mi düşürecek? Bir hafta evvelki Konsey kararındaki ekonomik münasebetimiz yanlıştı mı diyecekler?” diye konuştu.
TEZ HOCASI ALBAYRAK İLE BİREBİR
Yeni Lider Şahap Kavcıoğlu eski AK Parti milletvekili. Halkbank’ta genel müdür yardımcılığı yaptı. Kavcıoğlu’nun tez hocası, Türkiye Varlık Fonu İdare Şurası Lider Vekili Prof. Dr. Erişah Arıcan’dı. Arıcan, Berat Albayrak’ın da doktora tezi hocasıydı. Geçmişte AK Parti Bayburt Milletvekili olan Kavcıoğlu’nun tıpkı kentin vekili olan Naci Ağbal’la hengame ettiği ve onun tesiriyle liste dışı bırakıldığı konuşulanlar ortasında. Şahap Kavcıoğlu Yeni Şafak’taki yazılarında Naci Ağbal idaresindeki Merkez Bankası’nın izlediği sıkı para siyasetini eleştiriyordu. Kavcıoğlu’nun ‘Enflasyon, faiz ve döviz kuru’ başlıklı yazısında, Türkiye’nin dünyada likiditenin bol olduğu devirlerde yıllarca yüksek faiz düşük kur siyaseti uyguladığını tabir ederken “Sıcak para yatırıma değil yüksek faize geldi. Sıcak para ülkeden çıkarken de düşük kurdan TL’den dövize dönüp ülkeden çıktılar. Yüksek faiz düşük kur siyasetinden kaybeden daima ülkemiz oldu” sözlerini kullandı. 2015 yılı sonuna kadar Halkbank Genel Müdür Yardımcılığı yapan Kavcıoğlu dikkat çekiyor. Halkbank 2010-2016 ortasındaki faaliyetlerden ötürü şu an New York’ta yargılanıyor.
DÜŞÜK FAİZ DEVRİNDE NE OLDU?
Ekonomistler lider değişiminin akabinde düşük faiz devrini tekrar hatırlattı. 2020 yılının son çeyreğini unutmayalım paylaşımı yapan ekonomistler, şu paylaşımı yaptı: “Unutmayalım ki geçmiş bu kez sahiden geçmiş olsun. Sayıları, sayıları hafızanıza kazıyın. 2020’de TCMB faizi yüzde 7,4’e, mevduat faizi yüzde 7,2’ye, konut kredisi faizi yüzde 9’a, ticari kredi faizi yüzde 9,1’e kadar düştü. Piyasa paraya boğuldu. 2020’de Türk lirası krediler 716 milyar lira arttı. Millet ucuz parayla koşa koşa döviz, altın aldı. 2020’de yurtiçi yerleşiklerin yabancı para mevduatı 42 milyar dolar arttı. 2020’de net altın ithalatı 22 milyar dolar oldu. İthalat patladı. 2020’de dış ticaret açığı 50 milyar dolar, cari açık 37 milyar dolara ulaştı. Döviz kurunu tutmak için rezervler tüketildi. 2020’de TCMB’nin net memleketler arası rezerv-swap yükümlülük meblağı -48 milyar dolara geriledi. Türk lirası tarihteki en bedelsiz düzeylere geriledi. 2020’de sepet döviz kuru yüzde 30 arttı. Gerçek kur endeksi yıl içinde 60,5 pahası ile 1994’ten bu yana en düşük düzeyini gördü. Tüketici fiyatları yüzde 15, üretici fiyatları yüzde 25 arttı.”
AĞBAL DAĞITLAN ODAYI TOPLAMAYA ÇALIŞTI
Gelecek Partili Serkan Özcan ise “Artık herkes şunu anladı, olmaz denilen her şey olabilir. O yüzden kararlara şaşırmadım. Bugün yüzde 19 faizi çıkaran Naci Ağbal değil. Sayın Erdoğan ve Albayrak’ın bıraktığı odayı toparlamayı çalıştı. Sayın Ağbal geldi çökmek üzere olan bir ülke iktisadını kurtarmak için sıkı bir para siyaseti izlemeye başladı. Bir itirafnameydi ıslahat paketleri. Fakat bu itirafa gerek olmadığını düşündüler ve bıraktıkları yere geri döndüler. Piyasalar bu karardan son derece makus etkilenecek. Bence Türkiye’nin özgür piyasa kurallarına bağlı bir biçimde iktisat ve finansal bir piyasa idaresi yapamayacağı çok daha fazla anlaşılacak. Naci Ağbal’ın bıraktığı yerlerin hepsine geri dönülecek. Türkiye’nin girdiği yol son derece tehlikeli” dedi.
‘FİYAT İSTİKRARINI BİR KENARA KOYDUK’
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan iş dünyasının merakla beklediği iktisat ıslahat paketini, Haliç Kongre Merkezi’nde açıklamıştı. Çalışmanın özünde ekonomiyi yatırım, istihdam, üretim ve ihracat temelinde büyütmenin yer aldığını belirten Erdoğan, “İkide bir ‘Fiyat istikrarı, fiyat istikrarı’ diyorlar ya. Onu artık bir kenara koyduk. Artık yeni periyot bu 4 temelin üzerine bina edilecek” dedi.
KANAL İSTANBUL’A DEVLET GARANTİSİ
Çılgın Proje olarak tanıtılan Kanal İstanbul megakenti her boyutuyla değerli ölçüde etkileyecek büyük ölçekli yatırımlardan bir olarak bedellendiriliyor. Dün Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, kanuna süreksiz husus eklenerek Kanal İstanbul’a devlet garantisi verildi.
İstanbul’u yakından ilgilendiren Kanal İstanbul Projesi için tartışmalara karşın birinci kazmanın vurulacağı vakit yaklaşıyor. Ağır bir Türkiye gündeminin akabinde en son dün Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, ‘Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında’ kanuna süreksiz unsur eklenerek Kanal İstanbul’a devlet garantisi verilmiş oldu. TMMOB İstanbul Vilayet Uyum Heyeti Sekreteri Cevahir Efe Akçelik “Bugün yayınlanan Resmi Gazete ile Birtakım Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanuna süreksiz husus eklenerek Kanal İstanbul’a devlet garantisi verilmiş oldu” paylaşımını yaptı. Gelecek Partili İbrahim Turhan da “Bu gürültü patırtı ortasında gözden kaçmasın; Kanal İstanbul’a devlet garantisi düzenlemesi de yürürlüğe girdi” dedi. Resmi Gazete’de yayıımlanan süreksiz husus şu formda:
“GEÇİCİ UNSUR 4 – 15/3/2020 tarihinden sonra ihalesi yapılmış fakat bu hususun yürürlüğe girdiği tarihte şimdi uygulama mukavelesi imzalanmamış, yurt dışından finanse edilmesi planlanan yap-işlet-devret projeleri kapsamında, 1l/A unsuru uyarınca Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bağlı özel bütçeli kamu yönetimleri tarafından imzalanacak borç üstlenim mutabakatlarına, ilgili yönetimin borç üstlenim muahedesinden kaynaklanan yükümlülüklerinin yerine getirilmesini sağlayacak formda, 4749 sayılı Kanunun 4 üncü hususu ile 8/A hususu kararlarına tabi olmaksızın, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı da taraf olabilir.”
Yap-işlet-devret projeleriyle ülkeye katma bedel katılırken, yapılış teknikleri hala büyük tartışmalara neden oluyor. Verilen devlet garantileri yapılan projelerin maliyetlerinin çok çok üstüne olduğunu ortaya koyuyor. Yüksek fiyatlara sahip geçiş fiyatları yüzünden otoyol, köprü ve tünelleri birçok vatandaş kullanamıyor. Bu yollara verilen Hazine garantisiyle geçmeyen her araç için ödeme yapılıyor. Kanal İstanbul’da da tıpkı yol izleniyor.
‘DÜNYA HAYRANLIKLA İZLEYECEK’
Kanal İstanbul ile ilgili başlayan tartışmalara ait değerlendirmelerde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçen ay şu kelamları lisana getirmişti: “Şu anda başta Etraf Şehircilik, Ulaştırma olsun her türlü adımı atmış durumdayız. Ne bundan ana muhalefet ne İstanbul Büyükşehir anlar. Boğaz’ın ne çeşit tehditler altında olduğunu benim halkım iyi biliyor. Hala ana muhalefet yaptırmayız, hiçbir şeyleri yok. Bir sel afeti oldu İzmir ne hale geldi gördünüz. İnadına tabirini İstanbul’a bir hoşluk kazandıracağız, çılgın projemizdir, alternatifleriyle hazırdır. Dünya bu projeyi hayran hayran izleyecek, öteki projelerimizi izlediği üzere.”
‘KGM’NİN TAAHHÜDÜ KABUL EDİLMEDİ’
Ekonomist Uğur Emek yap-işlet-devret modeliyle ilgili: “Yayımlanan Kanun’la Nakkaştepe-Başakşehir otoyoluna Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının borç üstlenim taahhüdünde bulunmasına imkan sağlandı. Fizibilitede yatırım maliyeti 500 milyonun altında olduğundan Hazine taahhütte bulun(a)madı. Gelir-gider dengesizliği nedeniyle KGM’nin taahhüdünü bankalar kabul etmedi. Bu nedenle Bakanlık devreye girmek zorunda kaldı. Bahsin Kanal İstanbul ile bir bağlantısı yok. Kanal İstanbul’a başlanırsa (ki sanmıyorum) Hazine gerekli taahhüdü verir” dedi.
‘İNADI KANALDA DEĞİL İŞSİZLİKTE YAP’
CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu da “128 milyar dolarla ilgili açıklama gerçek bir açıklama değil. Kamuoyunu yanıltmaya yönelik bir açıklamadır. İnat etti, damadı getirdi, 128 milyar dolar toz oldu gitti. Mademki dengelemek için kullanmış, esnafta yok, çiftçide yok, emeklide yok. Hiç kimsede yok, nerede bu para? Nereye gittiğini çıksınlar millete bir açıklasınlar. İnatla devlet yönetilmez. İnatla azim ortasındaki fark akıldır. Devlet akılla yönetilir, devlet mantıkla yönetilir, devlet bilgiyle yönetilir, devlet birikimle yönetilir. İnatla ‘Ben devleti bu türlü yöneteceğim.’ Hangi inat Allah aşkına. Senin inadın hasebiyle 128 milyar dolar yok oldu. Senin inadın münasebetiyle 10 milyondan fazla işsiz var bu ülkede. Senin inadın münasebetiyle esnaf bugün kan ağlıyor. Sen inat edip Kanal İstanbul’u yapacağına inat edip işsizlere, esnafa deva olsana” açıklamasını yapmıştı.
Karar
