ALİ YILDIRIM | KARAR

İktisatta rasyonel kriterlerin göz arkası edilmesinin olumsuz yansıması faiz konusunda da tesirini gösterdi. Kritik hususta hâlâ belirsizlik aşılamadı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “MB Başkanı’yla görüştüm. Faizi düşürmemiz şart” çıkışı sonrası TÜİK’ten de dikkat çeken data geldi.

Kurum, faiz indiriminde bir ön kaide olan enflasyonu sokak oranlarına nazaran düşük açıkladı. Arkası arkasına yaşanan iki gelişmeyle faiz indirimine ait gündem oluştu.

HAZİRAN AYINDA DA ENFLASYON ARTIŞI DEVAM EDECEK

Lakin iki farklı data açıklayıp birini kaldıran , fiyatların mayıs sonunda arttığını dolaylı olarak ortaya koydu. Yüksek düzeyin hazirana da taşınacağı yansıtıldı.

Ekonomist Hakan Kara da “Haziranda fiyatlar değişmese bile enflasyon 0.55 olacak” dedi. Piyasayı huzursuz eden iklimi MB enflasyon raporunda dağıtmaya çalıştı. Enflasyon bilgilerinin hala yüksek seyrettiğinin altını çizen MB, haziranda da artışın devam edeceğini kaydetti.

HAZİRANDA ENFLASYON ARTACAK FAİZ İNDİRİMİ BEKLEMEYİN

Mayıs ayına ait enflasyon datalarını sehven olarak 2 farklı data yayınlayan TÜİK, haziran ayında enflasyonun artacağı iletisini verdi. Alınan fiyatların yalnızca sonuncusunu ortalamayı almadan yayınlayan kurum, en yüksek etiketin enflasyonunu yayınlamış oldu. Ortalamaya bakınca 0,55 puanlık fark hazirana kaldı. Merkez raporu da kapanma tesiriyle mayıs fiyatlarında düşüş yaşadığını paylaştı. Böylelikle yüksek enflasyonla faiz indiriminden bir adım daha uzaklaşıldı.

Türkiye’nin mayıs ayına ait enflasyon karnesi muhakkak oldu. Bilgileri evvelki gün açıklayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), iki farklı bilgi açıkladı. Sonrasında birini sildi. Yapılan yanlışa ait dün açıklama yapan kurum, enflasyon bülteninde transfer tesirini ölçmek hedefiyle kullanılan ‘son gözlenen fiyatlar’ verisinin sehven ortalama fiyat olarak verildiğini paylaştı.

Mayıs ayında tüketici fiyat endeksinde bir evvelki aya nazaran aylık artış yüzde 0,89 olarak kaydedilirken, yapılan yanlış transfer sonucunda bültende yüzde 1,44 artış yazılmıştı. TÜİK enflasyon datalarını hesaplarken ay bazında fiyat topluyor. 1 ay içinde ortalama 5-6 kez fiyat toplaması yapan kurum, enflasyonu bu türlü hesaplıyor.

Ay başından sonuna kadar birçok eserde inceleme yapılırken, mevsimsel tesirle fiyat düşüşlerinin yanı sıra fiyat artışları da gerçekleşiyor. Yapılan yanılgıda da ay başında 0,89 olan ortalama ay sonunda 1,44’e ulaşmış. Böylelikle fiyatların ay başına nazaran, ay sonunda daha fazla arttığı görülüyor. İtiraf niteliğinde olan açıklama 0,55 puanlık hissenin şimdiden Haziran 2021’e kaldığını gösteriyor. Böylelikle yüksek enflasyon seyrinin devam edeceği dikkat çekerken, faiz indiriminden de bir adım daha uzaklaşıldığı gözüküyor.

Öte yandan Merkez Bankası da dün enflasyon raporunu yayınladı. Rapora nazaran, Mayıs 2021’de fiyatlar kapanmanın da tesiriyle düşük seyrettiği paylaşıldı. Mayıs ayındaki kapanmaya bağlı olarak faaliyetin kesintiye uğradığı kimi kalemlerde fiyat artışlarının düşük seyrettiği vurgusunu yapan TCMB bu kapsamda, döviz kuru gelişmelerine rağmen, giyim dalı başta olmak üzere temel mal enflasyonunun ölçülü bir seyir gösterdiğini belirtti.

TCMB’nin değerlendirmesine nazaran hizmet kümesi enflasyonunun seyrinde kapasite kısıtlarına bağlı olarak yüksek fiyat artışı sergileyen ulaştırma hizmetleri tesirli oldu. Mayıs’ta emtia fiyatlarındaki yükselişin genele yayılarak hızlandığını belirten TCMB Türk lirası cinsinden ithalat fiyatlarındaki gelişmeler ile kimi eserlerde süregelen arz kısıtlarının tesiriyle üretici fiyatlarındaki süratli artış eğiliminin devam ederek maliyet baskıları tesirini sürdürdüğünü belirtti. TCMB’ye nazaran bu gelişmelerle, çekirdek enflasyon eğilimi bir ölçü gerilemekle birlikte yüksek düzeylerini korudu.

‘ERKEN GEVŞEME BEKLENTİSİ ORTADAN KALKMALI’

Şahap Kavcıoğlu, sadeleştirilmiş operasyonel para siyaseti çerçevesini koruyacaklarını belirterek, bu çerçevenin, transfer düzeneğini güçlendirdiğine ve para siyaseti duruşu bağlantısının daha sade ve net formda kurulmasına imkan verdiğine inandıklarını bildirdi.

Bu bağlamda, bir hafta vadeli repo faiz oranının temel siyaset aracı olmaya devam edeceğini vurgulayan Kavcıoğlu “Kararlarımızı data odaklı bir yaklaşım içinde, enflasyon başta olmak üzere tüm makroekonomik data akışını göz önünde bulundurarak, şeffaf ve öngörülebilir bir biçimde almaya devam edeceğiz.

Piyasalardaki haklı bir münasebete dayanmayan erken gevşeme beklentilerinin tümüyle ortadan kalkması gerekiyor. Merkez Bankası kanunla kendisine verilmiş fiyat istikrarı maksadına bağlıdır” sözlerini kullandı.

‘DAHA EVVEL VERİLMEYEN BİR BİLGİ’

Ekonomist Hakan Kara “Bu açıklamayla TÜİK’in daha evvel vermediği bir bilgiyi edindik. Haziran’da fiyatlar değişmese bile aylık enflasyon 0,55 olacak (geçen yıl 1,13). Ay içinde fiyat artışının hızlanacağı kesin olduğuna nazaran Haziran’da yıllık enflasyonun artma mümkünlüğünün yüksek olduğu söylenebilir” dedi.

Analist Baki Demirel ise “TÜİK enflasyonun transfer tesirinden bahsederek Haziran enflasyonunun 0,55’ten düşük olamayacağını da ilan etmiş oldu. Bu, enflasyonun artış eğilimini sürdüreceği görüşümüzü doğrulamaktadır. Siyaset faizinin yüzde 19 da kalması kur baskısını artıracaktır” yorumunu yaptı.

MetroPOLL Araştırma kurucusu Özer Sencar “TÜİK Mayıs ayı TÜFE enflasyonunu yüzde 17 olarak açıkladı. Halkın yalnızca yüzde 6’sı bu kanaatte. Halkın yüzde 60’ından fazlası ise enflasyonun yüzde 30’un üzerinde olduğunu düşünüyor” yorumunu yaptı.

‘BİR GECEDE TEKRAR KİM KAZANDI’

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın TRT’deki programında yaptığı açıklamalar kuru doruğa taşıdı. Böylelikle ekonomistler yapılan programın ülkeye maliyetinin 90 milyar TL olduğu aktarıldı. CHP Milletvekili Gürsel Tekin “Paramızın kıymet kaybı yılbaşından bu yana yüzde 16’i aştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları sonrasında piyasalar kapalı olmasına karşın dolar/TL karşısında en yüksek 8.77 liraya, Euro ise 10.71 liraya ulaştı.

Böylelikle TL kıymet kaybında yeni bir rekoruna ulaşmış oldu” dedi. Biz bu sineması Naci Ağbal’ın istifası öncesinde de izlemiştik diyen Tekin “Artık bu durum kuşku etmenin ötesine geçmiş, doların yükselmesinden birileri kâr ediyor birileri de bu işe öncülük ediyor tezini güçlendiriyor! Aksi söylenebilir mi? Kimlerin bu kritik açıklamalar öncesinde döviz topladığının tespiti yapılmadığı sürece bu ülkenin gariban vatandaşı daha çok bedel ödemeye devam edecek” yorumunu yaptı.

‘ŞEHVEN AKTARILDI’

TÜİK bu aksaklıkla ilgili olarak yaptığı açıklamada bülten tablolarından daha detaylı ve bölge ayrıntısında dataların yer aldığı MEDAS’a yüklenen bilgiler ile haber bülteninde yer alan datalar ortasında tutarsızlık tespit edildiği belirtildi. Yapılan incelemede; pandemi nedeniyle ülke genelinde 2021 yılı Mayıs ayında uygulanan önlemlerin TÜFE üzerindeki tesirlerini araştırmak ve literatürde ‘Aktarım Etkisi’ olarak geçen, enflasyonun takip eden aya transferini ölçmek maksadıyla Kurum içi yapılan tahlil çalışması sonuçlarının MEDAS data tabanına sehven aktarıldığı belirlendi

FARK HAZİRAN AYINA AKTARILACAK

TÜFE hesaplamalarında ay genelinde oluşan ‘ortalama fiyatlar’ kullanılmakta iken, sehven veritabanına atılan ve transfer tesirini ölçmeyi amaçlayan çalışmada ise ‘son gözlenen fiyatlar’ (günlük fiyat derlenen hususlar için son gün fiyatı, haftalık fiyat derlenen unsurlar için son hafta fiyatı, iki periyot fiyat derlenen unsurlar için ikinci periyot fiyatı) kullanıldı. Kurum, tesir tahlili sonucunda bulunan ve sehven veritabanına aktarılan aylık yüzde 1,44 bedeli ile haber bülteninde yer alan aylık yüzde 0,89 bedeli ortasındaki fark, sepette yer alan unsurların fiyatlarında haziran ayında hiçbir değişiklik olmaması durumunda takip eden aya aktarılacak katkı kestirimini tabir ettiğini vurguladı.

‘YÜZDE 5 AMACI UNUTULMADI’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Merkez Bankası’na faiz telefonundan sonra piyasalar alev almıştı. Enflasyonun yüzde 17, amacın ise yüzde 5 olduğu, risk primimizin ise 400 puan düzeyinde seyrettiği bir devirde Erdoğan “Bizim bir kez faizleri düşürmemiz kaide, onun için de temmuz-ağustos, buraları bulacağız ki faiz düşmeye başlasın. Zira faiz yükünü yatırımların, maliyetlerin üzerinden kaldırırsak, maliyet enflasyonunu tetikleyen faiz olduğu için, orada da bir rahatlama devrine girmiş olacağız” dedi.

Bu açıklamadan sonra TL yeni rekor kaybına imza attı. Açıklamaların sonraki günü Merkez Bankası Lideri da ‘yüksek enflasyonla düşük faiz olmaz’ iletisi verdi.

Kavcıoğlu “Enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve 2023 yılında orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar siyaset faizini, güçlü dezenflasyonist etkiyi koruma edecek halde, gerçekleşmiş ve beklenen enflasyonun üzerinde bir seviyede oluşturulmaya devam edeceğiz” dedi.

Karar