2001 ekonomik krizinin başladığı devirde Merkez Bankası başkanlığı misyonunu üstlenen Süreyya Fedai, Türkiye Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı’nın (TÜSES) toplantısına katıldı.

Burada bir konuşma yapan Fedai, Türkiye İstatistik Kurumu datalarına nazaran 19,89’a yükselen enflasyon, düşük faiz siyaseti ve döviz kuruyla ilgili açıklamalarda bulundu.

Süreyya Fedai enflasyon konusunda 20 yıl evvelki şartlara dönülmekte olduğunu belirterek son üç yılda enflasyonda açıklanan kestirimlerin daima üst tarafa revize edildiğini söyledi. 2021’de başlangıçta belirtilen 5.4 kestiriminin 18.4’e revize edildiğini şu anda ise enflasyonun 19.89 olduğunu hatırlatan Fedai “Hedefler 10 yıldır tutmuyor. Bir ciddiyeti kalmamış” dedi.

Başkanlığı devrinde 1970’ten bu yana birinci sefer tek haneli enflasyon sayılarının görüldüğünü hatırlatan Fedai, “Enflasyon yüzde 4’e düşmeden sürdürülebilir büyüme olmaz” diyerek atılan 6 sıfırdan birinin döndüğünü açıkladı.

Fedai ayrıyeten, Merkez Bankası’nın net rezervinden satılan dolar meblağının da 128 milyardan daha fazla olduğunu öne sürdü.

Süreyya Fedai’nin açıklamaları şöyle:

‘İNANDIRICILIK SORUNU VAR, CİDDİYET YOK’

Amaçlar tutmuyor. Yalnızca bu tabloya bakarak tipik bir Merkez Bankacı bir tek şey görür. Burada bir kredibilite sorunu var. İnandırıcılık sorunu oluşmuş. Siyaset faizini düşürüyorsunuz. Ne için düşer kısa vadeli faizlerin genel seviyesi düşsün diye.

Yüzde 15’e düşürdüğünüz faizlerin genel seviyesi aşağı inmiyor hatta bazen üst gidiyor. Çok önemli bir meseleyle karşı karşıya olduğumuz buradan da aşikardır.

Gayeler 10 yıldır tutmuyor. Bir ciddiyeti kalmamış. 2004’te liderken 34 yıl sonra enflasyon tek haneye indi. Bağımsız Merkez Bankası’nın dirayetli siyasetleri ve hükümetin de isteyerek ya da istemeyerek bir istikrar programı uygulaması ile bu sonucu elde ettik.

‘BEN ÖNERDİM, ALTI SIFIRI ATTIK’

Bunun verdiği cüretle ben hükümete 2003 yazında önerdim. 2006 başında paradan altı sıfırı da attık. Utanç vesilesinden kurtulduk. Lakin şimdiden tek sıfır döndü bile.

Benim vaktimde başlayan bir anket var. Hâlâ yapılıyor. 1 yıl sonrasında enflasyonu kaç bekliyorsun? Enflasyon beklentisi daima üstte. Daha evvel bir muvaffakiyet varsa beklentileri sağlıklı yönlendirebilmekten geçti.

Türkiye bunu deneyim etti, başardı lakin unuttu. Dünyada 2021 bilgilerine nazaran enflasyonda ortalama yüzde 17 ile 196 ülke içinde 12’nci sıradayız. Bizden sonra İran, Sudan Zimbabwe geliyor.

‘ENFLASYONLA GAYRET NEDENSE İSTENMİYOR’

Enflasyon yüzde 20 iken bir banka yüzde 15’ten kredi verir mi? Enflasyon düşmeden faizlerin düşmesi mümkün değildir. Faiz nedendir konusuna gelince, teori bu ilgiyi enflasyondan faize yanlışsız görüyor. Az ölçüde enflasyondan faize tesir de var. Lakin çok az.

Neden kurtulamıyoruz: İş topluluğunda bile enflasyonla büyüme ortasındaki bağ anlaşılmıyor. Türkiye’nin 95 yıl için ortalama büyüme suratı yüzde 5’tir. Enflasyonla büyümek diye bir şey yok uzun vadede. İşsizliği de artırmaz.

Enflasyonla çaba nedense istenmiyor. Sabit gelirliler, pazarlık talihi zayıf olanlar kendilerini koruyamıyorlar. Para kırpılarak gidiyor. Bu önemli bir ahlaki meseledir.

‘128 DEĞİL 140 MİLYAR DOLAR SATILDI’

Satılan 128 değil 140 milyar dolardı. Nereye gitti? Yarısı şirketlere gitti. 73 milyar dolar civarında. 200 milyar dolar borçları vardı 124 milyar dolara indi. 60 milyar dolar hane halkına gitti. Güvenmedikleri için döviz aldılar. Hâlâ alıyorlar.

Merkez Bankası döviz satar, bunda hiçbir şey yok. Sorun nerede? Önemli bir saydamlık sorunu var. Siyasetin çöktüğü yer burası!

Türkiye’de 2013’te çok kıymetli bir karar alındı. Hazine borçlanamıyordu. Döviz girdisi olmayan şirketler de dış borçlanma hakkı elde etti. 2018 borçlu şirketler güç duruma düştüler, onu düzeltmeye çalışıyorlar.

Lakin bu satışı niçin yaptınız, şirket açığı mı kapatıldı, gayenize ulaştınız mı? Bu bahislerde iyi bir irtibat olmadı.

Karar