Cumhurbaşkanı ve AK Parti genel Lideri Erdoğan’ın “yargıya buyruk ve talimat” yasağını hatırlatması iyi oldu.
Biliyorsunuz, Bülent Arınç’ın kelamlarına kızan Erdoğan, partisinin küme kürsüsünden yargıya şöyle seslenmişti:
“Buradan yargıya sesleniyorum. Diyorum ki, pahalı yargı mensupları Anayasa’nın 138. hususu beni ne kadar muhatap alıyorsa, benim dışımdakileri de muhatap alıyor. 138. maddeyi eze eze kullananlara karşı gereğini neden yapmıyorsunuz?.. Size birilerinin talimat verme hakkı var mı?.. Benim ne kadar talimat verme hakkım yoksa, ana muhalefettekilerin de yok. Bu talimatlar verilirken niye gereğini yapmıyorsunuz?.. Atılan adımlar karşısında yargının sessiz kalmasını ben kabullenemiyorum.” (25 Kasım)
Bu Türkiye’deki en yüksek ve en yetkili makamın, hakim ve savcılara hitabıydı.
NE FARK VAR?
Yargıyı ve mahkeme kararlarını eleştirmek, “mahkeme şöyle karar vermeli’ diye fikir açıklamak cürüm değildir. Hata olan, “emir ve talimat” vermektir.
O halde tüzel sorun muhakkaktır: Kimin kelamları “talimat” niteliğindedir ve anayasaya terstir? Kimin kelamları fikir açıklama niteliğindedir?
Erdoğan “benim ne kadar talimat verme hakkım yoksa, ana muhalefettekilerin de yok” diyor, o halde soralım:
CHP önderi Kılıçdaroğlu’nun adalet yürüyüşünü biliyoruz. İsimler vererek gazetecilerin, siyasetçilerin tahliye edilmesini isteyen ısrarlı konuşmalarını da biliyoruz.
Kılıçdaroğlu’nun “tutuklamayın” ya da “tahliye edin” dediği bir kimse hakkında Erdoğan’ın “tutuklayın” veyahut “tutukluluğunu devam ettirin” demesi ortasında tüzel fark var mı?
Erdoğan Cumhurbaşkanı olmasaydı hiçbir fark olmazdı.
Lakin Erdoğan, tüzel tabirle “kamu otoritesi”dir, “kamu yetkilisi”dir, yetki kullanan “kamu görevlisi”dir.
Bu kavramları AİHM ve AYM kararlarından aldım.
‘KAMU GÖREVLİLERİ’
AİHM’ye nazaran yargılanan bir kimse hakkında konuşan “kamu görevlileri” (public officials) o kişiyi kamuoyuna “suçlu” diye gösteremezler, bu “masumiyet karinesi”nin ihlali olur. Çünkü yargılanan kişi “şüpheli”dir, şimdi “suçlu” değil. (Case of Daktaras v. Lithuania, 20.10.2010)
Bizim Anayasa Mahkemesi’ne nazaran:
“Hiç kimse suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar yargılama makamları ve kamu otoriteleri tarafından hatalı olarak nitelendirilemez ve hatalı muamelesine tâbi tutulamaz.” (B. No: 2012/665, 13.6.2013)
Evet tekrar “kamu otoriteleri” kavramı…
Bir gazetecinin, hukukçunun, siyasetçinin “görülmekte olan dava” hakkında şu yahut bu istikamette konuşması mahkemeleri etkilemez. Çoğulcu bir toplumda aksi tarafta konuşanlar da olur aslında.
Lakin CB sisteminde, Cumhurbaşkanı HSK üyelerini atamaktadır, yüksek yargı üyelerini atamaktadır, iktidar partisinin genel lideri olarak bütün iktidar yetkilerine hakimdir.
Konuşmalarıyla tutuklamalara tesirli olduğu, AİHM kararlarında yazılıdır. (AİHM, Osman Kavala Kararı, No. 28749/18)
Kılıçdaroğlu ya da Arınç’ın bu türlü bir gücü olabilir mi?
YÜKSEK STANDART
Kılıçdaroğlu yargıçların yerini değiştirtebilir mi? Ancak Kılıçdaroğlu aleyhine açılan Man Adası davasında üç hakimin üçü de değiştirildi. Enis Berberoğlu davasında ve siyasi hassasiyet gösterilen çeşitli davalarda yargıçların birdenbire değiştirilmesi dikkat caziptir.
Bu türlü dikkat alımlı hakim atamaları artık hukuk fakültelerindeki pratik çalışmalarında etüt ve imtihan konusu olmaktadır.
Prof. Kemal Gözler’in 10. Baskısı yeni yayınlanan “Türk Anayasa Hukuku, Pratik Çalışmaları” isimli akademik kitabında bu türlü birçok örnek görebilirsiniz. (Ekin Basın Dağım)
Bülent Arınç, “tahliye edilmeliler” diyerek AİHM kararının tekrarı niteliğindeki görüşünü söz etti. Bu yüzden 138. Maddeyi ihlal etmiş olabilir mi?
Söze çağrılması bile siyasi olur, tüzel olmaz.
Görülüyor ki “masumiyet karinesi” ve 138. Husus öncelikle “kamu otoriteleri”nin uyması, ihtimam göstermesi gereken yüksek hukuk devleti normlarıdır.
Böylesine sık dokuyup ince elemek mi lazım?!
Elbette lazım.
Gelişmiş toplum ve demokratik hukuk devleti düzeyine yükselmenin öteki yolu yok.
Karar
