İKTİSAT SERVİSİ
İktisat idaresinin düşük faiz ve enflasyon ısrarı TL’yi tarihinin en makûs düzeylerine taşıdı. Dün 10.26 ile rekor kıran kur piyasaların kapanmasıyla birlikte gece 10.50 düzeylerini geçti.
Güne yeniden rekorlardan başlayan TL, 10.48 ile yeni düzeye ulaşmasının akabinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faiz bildirisiyle birlikte 11 lira düzeylerine hakikat seyahate çıktı.
Bugün verilecek olan faiz kararından evvel Erdoğan, Merkez Bankası’nın bağımsızlığına değindi. Lakin Erdoğan’ın “Faizi savunanlar kusura bakmasınlar, bu yolda ben faizi savunanla bir arada olmam olamam” kelamı hem piyasalar hem de ekonomistler tarafından Merkez Bankası ve Hazine Bakanı Lütfi Elvan’a ileti olarak değerlendirildi. Artan kur karşısında ekonomistler Merkez’in faiz indirimlerine orta vermesi gerektiğini paylaşırken, Lütfi Elvan’ın “Enflasyon cephesindeyse, maalesef arzuladığımız düzeyde değiliz. Her vakit altını çizdiğim üzere, biz özel dal öncülüğünde; istikrarlı, sürdürülebilir, rekabetçi, istihdam ve etraf dostu bir büyümeden yanayız. Münasebetiyle her bir kurumun, kendi vazife alanı kapsamında üzerine düşeni yerine getirmesinin değerli olduğunu düşünüyorum” açıklaması Merkez’e verilen bir ileti olarak değerlendirildi. Bunun üzerinde dün Cumhurbaşkanı Erdoğan, partisinin küme toplantısında konuştu.
Erdoğan “Faiz sebeptir enflasyon sonuçtur, biz faiz belasını bu milletin sırtından kaldıracağız. Anlayan anlar, anlamayan anlamaz, milletimizi faize ezdirmeyiz Salgın periyodunda tüm ülkeler kepenkleri indirirken bizim yatırımlara kesintisiz devam etmemiz, açılıştan açılışa, temel atmaya koşmamız bunun en somut örneğidir. Hâlâ kalkıp da bu yolda, gayrette bir arada yürüdüğümüz yolda faizi savunanlar kusura bakmasınlar, bu yolda ben faizi savunanla bir arada olmam olamam” dedi. Bu açıklamaların paralelinde Merkez Bankası’nın mümkün bir faiz indirimine gidebileceği ihtimali arttı. TL’deki kıymet kaybı hızlandı ve dolar/TL 10.65 lirayı aştı. Euro ise 12.05 liranın üzerinde fiyatlandı.
‘ZALİM SARMAL DEVAM EDECEK’
Alman bankası Commerzbank, Türk Lirası’ndaki sert bedel kaybıyla ilgili değerlendirmesinde enflasyon-kur sarmalına dikkat çekti. Reuters’ın haberine nazaran Commerzbank Foreks Araştırma Yöneticisi Ulrich Leuchtmann “Yüksek enflasyon lirada paha kaybına, liradaki paha kaybı da enflasyonda yükselişe yol açıyor. Merkez Bankası bir noktada harekete geçip durdurmazsa bu zalim bir sarmal devam edecek” dedi.
‘BAKAN AFFINI RESMİ GAZETEDE OKUDUK MU TAMAMDIR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamalarının akabinde ekonomistler de varsayımlarında güncellemeler paylaştı. Ekonomist İris Cibre “Faiz kararı varsayımımı güncelliyorum, 500 baz puan yapmayan istifa etsin. Faiz indirimi üzerine, cuma da Hazine Bakanı affını Resmi Gazete’de okuduk mu tamamdır. Gelsin ödemeler istikrarı krizi” dedi. Ekonomist Ali Hakan Kara da “Koşullar oluşmadan yapılan zorlama faiz indirimleri her seferinde daha yüksek faiz ve daha yüksek enflasyon halinde geri dönüyor. Tekraren yaşanan bu kısır döngüden kimin ne çıkar sağladığını gerçekten merak ediyorum. Bu ülkenin insanına bu ağır bedeli ödetmenin getirisi nedir?” yorumunu yaptı.
‘KREDİ TALEBİNDE TEK BELİRLEYİCİ FAİZ DEĞİL’
İş adamlarına seslenişin akabinde ekonomist Yalçın Karatepe, kredi talebinin belirleyicisinin yalnızca faiz olmadığına değindi. Karatepe “Ekonomide öngörüde bulunmanın imkansız hale geldiği bir periyotta kim yatırım yapmak için kredi kullanır?” dedi. Ekonomist Uğur Gürses de şu paylaşımı yaptı: “Lütfi Elvan ‘Enflasyonla çabayı kararlı yaparsak kur istikrara kavuşacak, risk primi düşecek, uzun vadeli faizler düşecektir’ demişti. Cumhurbaşkanı ‘Bizim arkadaşlara ne oluyor? Faizi savunanla bir arada yürümem’ diyor. Bu kadar cam-çerçeve kırılıp TL yerle yeksan olduktan sonra, faiz indirimi gelecektir. Gelmediği durumda da TL hala korunmasız durumda olacaktır. Ayrıyeten şu soru da sorulmaldır; neden bu çalkantıya göz nazaran göre yol açtınız?”
‘BU TABLODA YARARINI GÖREMİYORUM’
Enflasyon artarken faizi indirmenin ziyanlarını sıralayan analist Fatih Sezer “Hazine’nin ödediği faiz arttı. Mevduat sahibinin geliri azaldı. Akaryakıttan toplanan ÖTV sıfırlandı. Gayrimenkul fiyatları arttı. Her şeye artırım geldi. Halkın alım gücü azaldı. Faiz indiriminin ülkeye tek yararını göremiyorum” dedi.
KURDAKİ SERT HAREKET POMPAYI DA VURDU
Dolar/TL ‘deki yükseliş akaryakıt fiyatlarında baskı yaratırken, dal yeni artırım bekliyor. Bloomberg HT’nin dal kaynaklarından aldığı bilgiye nazaran doların yükselmesi ile oluşan fiyatlama sonucunda bu gece yarısından geçerli olmak üzere akaryakıtta 48 ile 52 kuruş ortası artırım bekleniyor. Dal kaynakları motorinde ve LPG’de ise fiyat artışının doların seyrine nazaran belirli olacağını tabir etti. Kaynaklar tıpkı vakitte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın toplantısı sonrasında dolar/TL kurunun 10 civarlarında ya da altında kapanış yapması durumunda motorinde artırım beklentisinin erteleneceğini belirtti.
‘BİLİMSEL DEĞİL BÜSBÜTÜN İDEOLOJİK’
Gelecek Partisi kurucularından ekonomist Kerim Rota da şu değerlendirmeyi paylaştı: “Alınacak faiz kararı ülkeyi ödemeler istikrarı krizine sokmamıza yetmezse, daha cebimizde cuma gecesi vazifeden alınacak bakan haberi var merak etmeyin.” Gelecek Partisi sözcüsü Serkan Özcan da “Cumhurbaşkanı’nın yaptığı açıklamalardan sonra; başı karışık olan, hala yaşananlara rasyonel bir sebep arayanlar için olay aydınlandı diye düşünüyorum. Karşımızda kendisi dışında hiç kimsenin inanmadığı bir tezi var. Bu bilimsel değil ‘ideolojik nedenlerle’ savunuluyor. Yarattığı yıkımın farkında olmayan, bir akıl var. 3-4 yıl evvel 50-60 milyar TL olan bütçedeki faiz harcamalarını, 190 milyar TL’ye çıkardığı halde, kendisi yerine diğerlerini faizcilikle suçlayan bir akıl var. Artık ekonomiyi, bilimi konuşmanın hiçbir manası yok. Olay başka” yorumunu yaptı. CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu “Erdoğan ‘faiz enflasyonun sebebidir’ ısrarıyla Lütfi Elvan’ın enflasyonla ilgili açıklamalarını tekzip etti. Ortalarında iktisattan biraz anlayan Lütfi Elvan vardı O’nu da yakında yerler” dedi.
‘BIRAKINDA ONA MERKEZ BANKASI KARAR VERSİN’
Konuşmasının devamında Merkez Bankası’nın bağımsızlığından da bahseden Cumhurbaşkanı Erdoğan faiz sorularına ait kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bırakın da TCMB bağımsız olarak kararını versin. Enflasyon, yüksek faiz nedir bilmeyen ülkelerin çift haneli fiyat artışları, bozulan istikrarlar karşısında şaşkına döndüğü bir devirde bizim bunun dışında kalmamız mümkün değildir. Bizi öbür ülkelerden ayıran değerli bir fark var. Onlar giderek daha çok kasvete girerken biz ise önümüzdeki yıldan itibaren ferahlamaya başlayacağız. Faiz sebeptir, enflasyon sonuçtur. Bunun farklı yere çevirme uğraşına girenlere diyorum ki boşuna uğraşmayın, biz faiz belasını bu milletin sırtından kaldıracağız. Biz faiz belasına bu milletin sırtından kaldıracağız. Anlayan anlar, anlamayan anlamazı. Biz faize milletimizi mutlaka ezdiremeyiz. Bunu kabulleneceğiz. Bunun öteki çıkışı olamaz.”
TÜSİAD’A: ‘SİZ NASIL İŞ ADAMLARISINIZ 25 KURUŞA SİMİT YOK’
Faizi savunan iş dünyasına da iletiler veren Cumhurbaşkanı Erdoğan Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği’ni (TÜSİAD) anlamadığına değindi. Erdoğan “Bu mevzu sıradan bir mevzu değildir. Şu anda dünyaya bakalım, bütün bunlarda faiz aşağılara çekilmişken bizim arkadaşlara ne oluyor ki onlar faizi savunur hale geliyor? Bu vazifede olduğum sürece faizle uğraşımı sonuna kadar sürdüreceğim, enflasyonla çabamı sürdüreceğim. Biz iş adamlarımıza diyoruz ki hani sen düşük faizle kredi istiyordun, niçin almıyorsun? Ben bu iş adamlarını da anlamıyorum, ondan sonra bir ortaya geliyorlar, TÜSİAD’ı vs. ondan sonra yüksek faizden kelam ediyorlar. Ya siz nasıl insansınız? Şayet sen iş adamıysan, yatırımdan yanaysan buyurun size kredi, haydi alın krediyi yapın. Ben sizden yatırım, istihdam, üretim, ihracat istiyorum. O vakit kaçıyorlar. Bunlar nasıl iş adamları? Türkiye’nin en büyük iş adamlarıymış, istediğiniz kadar sallayın tutmaz. Zira biz bir şeye inandık, bu ülkeyi kalkındırmak için hangi kuruluş olursa olsun, TÜSİAD’ı şu bu vs. dürüst olacaksınız. Sıkıştığınız vakit çabucak kapıyı çalacaksınız, işi yoluna koyduktan sonra da kalkıp iktidara sallayacaksınız. Yok o denli 25 kuruşa simit, yok.”
PİYASA AÇIKLAMAYI GÜÇLÜ BİR İNDİRİM OLARAK FİYATLADI
Merkez Bankası Para Siyaseti Şurası toplantısı öncesi yapılan bu açıklama, piyasalar tarafından güçlü bir faiz indirim sinyali olarak algılandı. Dolar 2021 genelinde bilhassa gelişmekte olan ülke para üniteleri karşısında güçlenme eğilimini sürdürdü. Koronavirüs salgınının gölgesinde başlayan yıl boyunca salgının yarattığı ekonomik meseleler tesirli oldu. Lojistik ağlarda yaşanan bozulma ve global olarak artan enflasyon başta Fed olmak üzere gelişmiş ülke merkez bankalarının sıkılaştırma adımlarını gündeme almasına yol açtı. Bu ortada Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine giderek farklı bir yol izlemesi TL’nin ana para üniteleri ortasında dolar karşısında en süratli eriyen para ünitesi olmasına yol açtı.
Karar
