Cumhurbaşkanı Erdoğan bir çıkmaz sokakta; sokağın üstünde “faiz sebeptir sokağı” yazıyor. Hem rasyonel hem İslami açıdan bir çıkmaz sokak.

Rasyonel açıdan, öngörülemezlik yaratıyor, TL’yi eritiyor.

Erdoğan bir yıl evvel faizin yükseltilmesini “acı ilaç” olarak niteliyor, “kararlılıkla uygulayacağız” diyordu. (11 Kasım 2020)

Merkez Bankası’na Naci Ağbal üzere bilgi ve ahlakıyla güvenilen bir ismi getirmesi itimadı güçlendirmişti. Sanılmıştı ki iktidar enflasyonla uğraşta kararlı…

2020 Eylül sonunda 8.30 lira olan Dolar, bu itimatla 12 Kasım’da 7.80’lere gerilemişti, TL paha kazanmaya başlamıştı…

Ama… Erdoğan apansız siyaset değiştirdi. 20 Mart 2021’de Naci Ağbal’ı azletti, “faiz sebeptir” yazılarıyla tanınan Şahap Kavcıoğlu’nu getirdi, Dolar bir günde 8 liranın üzerine çıktı!

Birebir yolda, dün Merkez Bankası’nın bütün iktisat bilimini çiğneyerek faiz indirimi yapması üzerine Dolar 11 lirayı gördü! TL kan kaybediyor, ekmeğimiz küçülmeye devam ediyor.

Bu türlü değişen siyasetler inanç yaratabilir mi?

FAİZ VE ‘NAS’ SÖYLEMİ

Erdoğan bir müddet sonra bu çıkmaz sokaktan çıkmak için yine rasyonel siyasetlere dönebilir mi? Kim bilir?!

Erdoğan “faiz sebeptir” siyasetini “nass” yani âyet-i kerimeye dayandırmakla, itikaden de kendini bağlıyor, nasıl siyaset değişikliği yapabilir?!

Kelamları şöyle:

“Bu mevzuda nas ortada. Nas orda olduğuna nazaran sana bana ne oluyor. Biz kıymetler silsilemiz içinde olaya buradan niçin bakmıyoruz? Olaya buradan bakacağız ve adımımızı ona nazaran atacağız.”

Çağımızda devletlerin ekonomiyi düzenlemek için başvurdukları “para siyaseti araçları”na itikat gözüyle bakarsanız, kurallar ne olursa olsun, hatta yıkım yaratacaksa bile Merkez Bankası’nın bağımsızlığını sıfırlamak, faizi enflasyonun altına çekerek makro ekonomik dengelerin bozulmasına, enflasyonun fırlamasına aldırmamak gerekir!!

Erdoğan’ın, Ali Babacan ve Mehmet Şimşek’i iktisadın başından uzaklaştırdıktan sonra ve hele de CB isteminde uyguladığı siyasetler da bu türlü sonuçlar veriyor.

Fakat “ecdadımız” nasıl yapıyordu?

ŞEYHÜLİSLAM VE FAİZ

Osmanlı’da zenginler yalnızca taşınmaz mallarını değil, nakit paralarını da vakfederler, para vakıfları da faizle kredi verirdi.

Yasal Süleyman vaktinde 1539 yılında Şeyhülislam Çivizade Muhyiddin Efendi, bunun haram olduğuna padişahı ikna ederek yasaklattı… Ticaretin, münasebetiyle kredi muhtaçlığının yaygın olduğu yerlerde, bilhassa Rumeli’de iktisat çöktü!..

Halveti Piri Sofyalı Bâli Efendi, Kanuni’ye mektuplar yazarak çöküntüyü anlattı. Her yerden şikayetler geliyordu…

Yasal Çivizade’nin yerine Ebussud Efendi’yi şeyhülislamlığa atadı. Ebussud Efendi, Anadolu ve Rumeli baş kadılarının da görüşünü alarak, para vakıflarının “muamele-i şer’iye” yoluyla, yüzde 12’ye kadar faizle kredi verebileceğine dair ünlü fetvasını çıkardı… Kriz aşıldı.

Bâli Efendi’nin Kanuni’ye mektuplarındaki “kimi kararların Hakk’ın ilminde süreksiz” olduğu tabiri, fıkıh bakımından çok dikkate bedeldir. Hz. Ömer’den itibaren, dünyevi hususlarla ilgili nass’ların uygulanması toplumsal bakımdan büyük ziyan yaratacaksa, fıkıhta “tahsis, zaruret, istihsan, kamu faydası” üzere metotlarla tahliller getirildi. Ebussud Efendi’nin de yaptığı buydu. Bu mevzuda ilahiyatçı hocamız Prof. Hamdi Kâşif Okur’un “Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Sistemi ve Ebussuud Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Birtakım Değerlendirmeler” isimli akademik makalesini herkese ve bilhassa Beştepe iktisatçılarına ehemmiyetle tavsiye ederim. (https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititilahiyat/issue/7697/100836)

ÇAĞDAŞ EKONOMİLER

Müslümanlar bu üzere yenileştirici metotları ve “ehl-i rey” denilen hür kanıyı unutup dogmatizme düşmeleri geri kalmalarının kıymetli sebeplerinden biridir.

Bilhassa bilim ihtilalinin ve sanayi ihtilalinin gerisinde kalmaları ve çağdaş çağlara da bu iki ihtilalden evvelki zihniyetlerle bakmaları bugünkü geri kalmışlıklarına yol açtı.

Cumhurbaşkanı, faiz konusunda gelişmiş kapitalist ülkeleri örnek veriyor; doğru… Zira onlarda hem sermaye birikimi yüksek hem ekonomiler rasyonellikle yönetiliyor.

Bilhassa devlet iradesinde çağdaş hukukun ve çağdaş iktisadın standartlarına nazaran davranmak kaidedir.

Nasslar devlet konusu değildir. İlahiyatçılar, tarihçiler, sosyologlar özgürce tartışsın.

Sonuç: Çağdaş hukuk devleti ve kurallı piyasa ekonomisi… Öbür yol olmadığı şu son on yılın yarattığı hasarlarda artık görülüyor.

Karar