ZEYNEP DELAV

Çağdaş edebiyatın en sevilen ve beğenilen öykücüleri ortasında Ahmet Büke. Yedi hikaye kitabı ve birçok çocuk ve ilkgençlik kitapları mevcut. Yokluk, vefat üzere değişmeyen, değişmeyecek olan şeyleri bahis eder hikayelerine her vakit. Kullandığı lokal ise ağız yazı üslubunun en büyük özelliği… ‘Deli İbram Divanı’, Ahmet Büke’nin sekizinci kitabı ve birinci romanı olarak yakın vakitte okurla buluştu. Yakın tarihe ayna tutan roman, 1950’lere, Türkiye’nin çok partili periyoda geçtiği, Demokrat Parti’nin kurulduğu yılları anlatıyor. Ege Denizi ve Köstence adası ise romanın adeta kahramanı olarak karşımızda. Müellif Büke ile birinci romanı hakkında KARAR okurları için söyleştik.

Bize biraz Mecnun İbram Divanı’nın ortaya çıkış öyküsünden bahsedebilir misiniz?

Aslında aklımda bir adada yaşayan bir ailenin jenerasyonları aşan hikayesini yazmak vardı. Tahminen Varamayan üzere uzunca bir hikaye olur en fazla diye düşünmüştüm. Oturup 4-5 sayfayı da yazdım. Fakat sonra düşündüm ki, ada öyküsü denizden bağımsız anlatılamazdı ve ben denizcilik, deniz kültürü konusunda çok az şey biliyordum. Hikayeyi bir yana bırakıp okumaya başladım. Evvel deniz edebiyatına daldım sonra denizcilikle ilgili elime ne geçerse okumaya geçtim. Denizcilik tarihi, kuramları hatta deniz sporları ile ilgili tezler, makaleler, dergi-gazete arşivleri de dâhil çok şey karıştırdım, notlar aldım. Denizci arkadaşlarım oldu bu sırada. Onların teknelerine gidip işlerine yardım ettim, birkaç seferde dümen tuttum falan. Bütün bunlar neredeyse bir buçuk yılımı aldı. Sonra başlayıp unuttuğum hikaye aklıma geldi. Oturup yazdım. Bir buçuk ay sonra bir roman duruyordu karşımda.

Roman denizcilikle ilgili epeyce detaylı araştırmalarınızın olduğunu ve sıkı bir mesai yaptığınızı düşündürtüyor. Sözgelimi, balık tutmayı ve denizcilik tabirlerini en ince detayına kadar anlatıyorsunuz. Bütün bunları şahsen deneyim ettiniz mi? Taşçılık yaptınız mı mesela?

Pek birçoklarını okudum. Ayrıyeten internet bu hususta bir derya üzere adeta. Hem Türkçe hem de farklı lisanlarda büyük bir içerik var. Bilhassa görüntü paylaşım sitelerinde. Günlerce bu görüntüleri da izledim. Lakin daha özel hususlar için bu işi yapanları arayıp buldum. Örneğin romanda geçen ‘çökertme’ dalyan İzmir etrafında tarihi olarak yapılan bir avlanma aracı. Bilhassa Karaburun’da bu işi yapan aileler hâlâ var. Onları uzun uzun izledim. Bu ortada su altını da merak etmiştim. Bana bilabedel deneme dalışı yaptıran dalış hocası ve dalgıç bir arkadaşım olmuştu, Barış Şendemir. Onun ailesi de çökertme dalyancılığı yapmış. Barış’ın başına tabir yerindeyse çöktüm. Saatlerce ses kaydı aldım. En ince detayına kadar anlattırdım. Sonra bu bilgilerle gidip dalyancıları izledim günlerce. Elime hiç taş almadım lakin taşçının attığı o taşın kalbinin içindekileri bile hissedebilir haldeydim.

Meczup İbram Divanı’nda İzmir’in en bilinmeyen yerinden başlayarak kentin tarihini de anlatıyorsunuz. Romana husus olan Köstence Adası hali hazırda sivillerin girmesi yasak olan askeri ada. Sizin oluşturduğunuz dünyanın tarihi gerçekliği nasıl? Örneğin çok evvelce ada halkı gerçekte de balıkçılıkla mı uğraşıyor?

Ada gerçek ancak adada yaşananlar kurmaca. İzmir’de askerlik yapıp oraya gidenler hariç hiçbirimiz adanın son elli atmış yılını bilmiyor. Burnumuzun tabanında fakat bilmediğimiz bir yerde başlayan ve biten bir kıssa fikri hoşuma gitti yalnızca.

Roman, denize olan sevdanızdan mı yola çıktı yoksa yazmak için denize sevdalanmak mı gerekiyordu?

Ben kara çocuğuyum. Aksisi olsun çok isterdim lakin denizle fiziken temasım bile çok geç oldu. Ancak denizci doğulmaz, denizci olunur derler. Çok yanlışsız. Denizcilik kültürü herkesi sarıp sarmalayacak kadar varlıklı ve cazip. İçine biraz merakla bakmak kâfi. Üstelik biz cins olarak denizlerden geldik. Genlerimizin derinliklerinde hâlâ eski yurdumuz olan denizlerin sesi çınlıyor. O bizi çağırıyor durmadan.

Denizcilik üzerine bir klasik olan Moby Dick ile ilgili olarak; Ahab ve Moby Dick ortasındaki çatışmanın birey ile tabiat, Ahab ve gemi mürettebatı ortasındaki çatışmanın birey ile toplum ortasındaki tansiyonu yansıttığı; Ahab karakterinin 20. yüzyılın diktatörlerinin habercisi olduğu; geminin Amerikan toplumunu, acımasız Ahab’ın ise acımasız kapitalizmi tabir ettiği formunda okumalar yapılmıştı. Meczup İbram Divanı ise adaletsizliği, gelir eşitsizliğini deniz, tabiat özetle coğrafya üzerinden anlatıyor. Üstelik dolu dolu bir tarih eşliğinde. Romanınız Türk Denizciliği kapsamında bir klasik olsun ister misiniz?

Müellifler yazdıkları her şeyin kalıcı olmasını ve klasikleşmesini isterler fakat kazın ayağı o denli değil olağan. Çoğumuz daha yaşarken unutulacağız, daha gözlerimizi yummadan kitaplarımızın artık kimse tarafından okunmadığını göreceğiz. Bunu baştan bilmekte fayda var. O denli olunca yazmanın hazzına odaklanabiliyor insan. Müellif için yazdığı an, onun verdiği memnunluk var yalnızca. Bu da yerince hoş esasen.

Son olarak okurlarınıza neler söylemek istersiniz?

Şayet şimdiye kadar ilgilenmedilerse denizcilik kültürüne merak salmalarını dilerim. Kendilerini alamayacaklar bu büyülü dünyada.

MOITESSEIER ASLINDA RUHEN BİZİM ÜZERE DOĞULU

Bildiğiniz üzere 1968’de Sunday Times’ın düzenlediği yarışa Fransız denizci Bernard Moitesseier de katılır. Yarışmacıların hiçbir yerde durmadan ve tek başlarına bir dünya çeşidi atmaları gerekmektedir. Epey çetrefilli bir seyahatin notlarıdır aslında Uzun Yol. Siz de bu türlü bir seyahati deneyim ederek yazmak ister miydiniz? Ya da bundan sonra bu türlü bir plan yapmak üzere fikriniz var mı?

Bernard Moitesseier benim şu dünyada en çok hayran olduğum insanların başında gelir herhalde. Onun fevkalade hayatını, unutulmaz macerasını anlattığı Uzun Yol kitabını herkese okutmak isterdim. Dünyada denizcilik konusunda belirli ekoller var. Biraz snop ve kalburüstü denizcilik olan Anglosakson denizciliğinin karşısında Fransız halk denizciliği duruyor. Bence Moitesseier onun kurucularından. Denizler herkesindir. Güçlü ya da fakir olmanız fark etmez, herkes denizi sevebilir; büyük ya da küçük teknesini rüzgârın kalbine bırakıp seyre çıkabilir bu yaklaşıma nazaran. Moitesseier denizcilik eğitimleri de vermiş birisi. Öğrencilerine pusula bile kullanmadan denizde hislerini kullanarak taraflarını bulmayı öğretişmiş daima. Denizle ve tabiat ile bir bütün olmayı savunan bu adamın Uzak Doğu’da çocukluğunu ve gençliğini geçirdiğini unutmayalım. Denizciliği oralı balıkçılardan ve denizcilerden öğrenmiş. Aslında o da bizim üzere ruhen Doğulu birisi. En büyük hayalim günün birinde onun üzere solo yelken seyri yapmak. tamamlıyor.

Karar