Merkez üssü Ege Denizi’nin İzmir Seferihisar açıklarında meydana gelen Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) 6.6, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Zelzele Araştırma Enstitüsü 6.9, ABD Jeolojik Araştırmalar Merkezi (USGS) 7.0 ve Avrupa-Akdeniz Sismoloji Merkezi (ESMC) 7.0 olarak duyurdu. Ortadaki bu fark ise her iki kurumun da sarsıntının büyüklüğünün ölçümüyle ilgili farklı bir bedeli baz alıyor olmasından kaynaklanıyor.
SARSINTININ BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN KAÇ METOT VAR?
Sarsıntıların büyüklüğünün ölçülmesinde temel olarak beş farklı formül kullanılıyor:
Lokal Büyüklük (ML): Richter tarafından önerilen ve Richter ölçeği olarak bilinen formül. Ses dalgaları ölçülerek, sarsıntının büyüklüğü tespit ediliyor. Lakin bu yolla şiddetli sarsıntıların ölçülmesi yapılamıyor.
Moment Büyüklüğü (Mw): Kandilli Rasathanesi’ne nazaran, bu, başkalarına nazaran en muteber ölçüm prosedürü. Kandilli, ” Bilim dünyasında, şayet bir zelzele için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, başka büyüklük tiplerine gerek kalmadığı düşünülür” diyor. Bu, hesaplaması en karmaşık prosedür ve 4’ün üzerindeki zelzeleler için kullanılıyor.
Müddete Bağlı Büyüklük (Md): Sarsıntının sismometre üzerinde yarattığı titreşimle ölçülür. 5’ten küçük sarsıntılar için kullanılıyor.
Yüzey Dalgası Büyüklüğü (Ms): Mahallî Büyüklük ve Mühlete Bağlı Büyüklük tekniklerinin yetersiz kaldığı, 6’nın üzerindeki zelzelelerde kullanılıyor. Yüzeyden yayılan dalgalar ölçülerek, büyüklük tespit ediliyor. Ölçüm yapılan uzaklık arttıkça bu yolun güvenirliği de artıyor.
Cisim Dalgası Büyüklüğü (Mb): Yüzey dalgaları yerine, derinliklere inen dalgaların ölçüldüğü prosedür.
KURUMLAR SARSINTI ŞİDDETİNİ NEDEN FARKLI AÇIKLIYOR?
Kandilli Rasathanesi farklı formüllerin kullanılma nedenini, “Belirli bir usul belli bir büyüklük aralığında ve belli bir uzaklıktaki için geçerliyken, daha büyük yahut daha uzak zelzeleler için daha farklı yollar kullanmak gerekir. Hatta bu farklı usulleri birebir sarsıntıya uyguladığı takdirde, farklı kıymetler elde etme mümkünlüğü da vardır. Fakat en inançlı olanı, o büyüklük ve uzaklık için en uygun olan yolun verdiği sonuçtur” olarak açıklıyor.
Kandilli, Richter ölçeği olarak da bilinen mahallî büyüklüğü (ML) gösteren veriyi paylaşırken, AFAD ise büyüklük göstergesi olarak moment büyüklüğünü (Mw) veriyor. Merkez üssü İzmir’in Seferihisar ilçesinin Ege Denizi açıkları olan sarsıntının moment büyüklüğü (Mw) ise 6.6 olarak görülürken, yerel büyüklüğü (ML) 6.9 olarak ölçüldü.
SARSINTININ BÜYÜKLÜĞÜ NE DEMEK?
, fay sınırlarındaki güç birikiminin açığa çıkmasıyla yerkabuğunda yaşanan kırılmayla olur. Böylelikle biriken güç açığa çıkar.
Kandilli Rasathanesi, sarsıntının büyüklüğünü “kırılan yüzeyin büyüklüğünü ve hasebiyle ortaya çıkan gücün seviyesini belirten bir ölçü” olarak tanımlıyor.
AFAD ise “depremin ortaya çıkardığı toplam enerjiyi karakterize eden, aletsel ölçüm ve hesaplama sonucunda bulunan değere” sarsıntının büyüklüğü isminin verildiğini söylüyor.
Sarsıntının büyüklüğüyle ilgili birinci ölçümleme sistemi ABD’li sismologlar Charles Richter ve Beno Gutenberg tarafından 1935 yılında geliştirildi ve 1936’da kullanılmaya başlandı.
Richter ölçeği, zelzelelerin yaydığı sismik enerjiyi kullanarak, geliştirilen logaritmik formüle büyüklük pahasının hesaplanmasını sağlıyor.
ZELZELENİN BÜYÜKLÜĞÜ NASIL ÖLÇÜLÜYOR?
Kandilli Rasathanesi, büyüklüğünün ölçülmesini su dolu bir havuza atıldığında oluşan çevresel dalgalara bakarak, atılan taşın boyutlarının hesaplanmasına benzetiyor.
Yerkabuğunda oluşan dalgalanmalar da sismometre ismi verilen aletlerle ölçülüyor. Sarsıntının merkez üssünün tespit edilmesiyle birlikte sismometreden alınan ölçümler matematiksel formüller kullanılarak hesaplanıyor ve zelzelenin büyüklüğü ortaya çıkıyor.
Karar
