Abbasi halifelerinin isimleri Harunürreşid, Emin, Me’mun diye giderken bir yerden sonra değişiyor. Lillah’lı, Billlah’lı olmaya başlıyor.

Muktedir-Lillah, Kadir-Billah, Kahir-Biemrillah, Mütevekkil-Alellah üzere.

Unvan ve sorumluluklarına Allah’ı katıyorlar. İşlerin kötüleştiğini lakaplarından anlıyorsunuz.

İsminin arkasına lakap olarak Lillah’ı koymayan, Billah’ı koyuyor. Kendine Biemrillah unvanı takmayan, Liemrillah’ı takıyor. Alellah’ı kullanmayan, Lidinillah’tan şaşmıyor.

Hz. Muhammed’in unvanı, Resulullah’tı. Hz. Ebu Bekir’inki, Resulullah’ın Halifesi (Halifetü Resulillah). Hz. Ömer’inki, Resulullah’ın Halifesinin Halifesi (Halifetü Halifeti Resulillah).

Birinci defa Muaviye, Halifetullah sıfatını yakıştırıyor kendine. Peygamberin ve halifelerinin halifesi değil, direkt Allah’ın halifesi. Detaylarını, Diyanet’in İslam Ansiklopedisi’nde bulabilirsiniz.

Emevi sultanlarına, Halifetullah sıfatı yetmişti. Fakat Abbasi hükümdarlarını o da kesmiyor. Rütbelerini bir derece daha yükseltip kendilerini “Zıllullah fi’l-arz” ilan ediyorlar. Allah’ın yeryüzündeki gölgesi!

Böylelikle halife hazretlerine karşı geldiniz mi, Allah’a da karşı gelmiş oluyordunuz. Zira o Allah ismine ve haşa birlikte yönetiyordu. İnanmıyorsanız unvanına bakın, orada bile yazıyordu.

Münasebetiyle halife hazretleri; başarısızlıklardan, makus idareden tek başına sorumlu tutulamazdı. Aslında birinci derecede sorumlusu da değildi. Berbat ettiği işlerin sorumluluğunu üstlenmeye gelince, o da en nihayet denileni yapan bir buyruk kulu postuna bürünüyordu.

Elçiye zeval olmazdı, nasların sahibi Allah’tı sonuçta.

Sultan, buyruk, padişah, melik, han, kral, imparator üzere unvanların hangisi bu imkanı verir, söyleyin?

Abbasi halifeleri de öbür hükümdarlar üzere nam ve unvanlara düşkündü. Güç ve statülerini abartılı sıfatlarla hatırlatmayı seviyorlardı. Hatta lakap yarıştırmakta Emevilere bile fark attılar.

Lakin zora fikir, çabucak sorumluluğu Allah’a havale eden lakaplara yöneldikleri görülüyor.

Bilhassa de yüzlerine gözlerine bulaştırdıkları, ülkeyi batırdıkları periyotlarda seçtikleri lakaplar, çok kullanışlıydı. “Var mı Allah’la ikimize yan bakan” demeye getirdikleri lakaplar.

Allah ismine, Allah için, din için, Allah’a güvenerek, Allah’ın buyruğuyla manasına gelen lakaplar, istismar için değilse öteki niçin alınır ki!

Sorgusuz sualsiz itt edilmeye, en çok da işleri batırdığınız vakit muhtaçlık duyarsınız. Güya yaptığınız ilahi bir buyruğu yerine getirmekten ibaretmiş, kendi kör ihtiras ve beceriksizliklerinizden değilmiş, kendiniz için yapmamışsınız, o yüzden memnuniyetler size sitemler Allah’a iletilmeliymiş, kusurlarınızın bedelini öderken sabredenlere öbür tarafta büyük ödül varmış, halkın imtihanı da buymuş, acı reçeteler Allah’tan bilinerek sineye çekilmeliymiş üzere.

Allah’a ortak koşmak şirktir; dinden, imandan çıkarsınız.

Lakin Allah’ı işinize, hareketlerinize ortak etmek tersine en koyu dindarlıkmış üzere sunuluyor. Dün de öyleydi, bugün de.

Kudret sahipleri, kendi dünya saltanatlarını müdaf çabasını, daima halkın ahiretini kurtarma problemi üzere gösterdi. Halkın bu yolda katlanacağı düşünceler da Allah’ın birer sınamasıydı güya.

Bahta istek ve tevekkül, kulluk şuurunun en ileri mertebesi olarak tarih boyunca özendirilip yüceltildiyse bundandır. Siyasete alet edilsin, çöküş devirlerinde hükümdarların acılı arabeske bağlayıp hatası üstlerinden atmalarına yarasın diye.

İlah istemezse yaprak bile kıpırdayamazken enflasyon, fiyatlar, Bizans parası mı resen yükselecekti behey gafiller! Başa ne geliyorsa ondandı, kul ne yapsın!

Oldu olacak, Müslüm Baba’yla tamamlayalım: “Tanrı istemezse yaprak düşmezmiş”.

Karar