Enflasyonda önü alınamayan tırmanış ağustos datalarına yansıdı. Cep yakan tabloda en büyük etkiyi ise 28 ayın tepesine çıkan besin oluşturdu. Cumhurbaşkanı’nın “Enflasyonu en kısa müddette denetim altına alarak tezgahlardaki fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceğiz” kelamları sonrası ise yeniden süreç ‘hal etiketine’ indirgendi. Ticaret Bakanlığı evvelki yıllarda olduğu üzere büyükşehirlerdeki hallerde fahiş fiyat kontrolleri başlattı.

ENFLASYONUN ASIL SEBEBİ PAS GEÇİLİYOR, ETİKETLE TAHLİL ARANIYOR

Çalışma kapsamında İstanbul’dan Adana’ya kadar 9 büyükşehirdeki 10 toptancı halinde çok fiyat artışlarına ait incelemelerde bulunuldu. Bakanlık kontrollerin devam edeceğini belirtti. Lakin ortaya çıkan tablo ‘Enflasyona yol açan asıl nedenler göz gerisi ediliyor, günlük tahliller öne çıkarılıyor’ yansılarını doğurdu. Her yıl misal manzaralara yol açan kısırdöngüde hükümetin, kalıcı tedbirlere yönelmesi gerektiği belirtildi.

En kısa yol Baskın

Artan enflasyon baskısı Merkez’i her ne kadar çekirdeğe yönlendirse de fahiş fiyat baskınları tekrar başladı. 2019 yılında yapılan patates, soğan baskınlarından sonra artık yine rafta fiyat kontrolleri yapılıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceğiz” açıklaması sonrasında Ticaret Bakanlığı çok fiyat artışının önüne geçebilmek için 9 vilayette hallerde kontrollere başladı.

Türkiye’nin en büyük problemlerinden biri enflasyon. Bilhassa besinde enflasyon yüzde 30 düzeylerine tırmanırken, artan maliyetlerden üreticiler de şikayetçi. Üretimin az olması ve düşük rekolteyle birlikte çarşı ve pazarlar yangın yerine döndü. Hükümet artan fiyatların önüne geçmek ve enflasyonu düşürmek için daha evvel de olduğu üzere pazar, market ve hal kontrollerine çıktı. Misal kontroller 2019 yılında soğan ve patates depolarına baskınlar düzenlenerek yapılmıştı. Enflasyonu düşürmek için deva yeniden baskınlarda aranmaya başlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Kahramanmaraş’ta toplu açılış merasiminde yaptığı konuşmasında enflasyonla gayret iletisi vermiş “İnşallah enflasyonu en kısa müddette denetim altına alarak raflardaki, tezgâhlardaki, etiketlerdeki fahiş fiyat artışlarının önüne geçeceğiz. Hem maliyetlerdeki yükselişle hem fırsatçılarla gayret ederek milletimizin refah düzeyini daha da üstlere taşıyacağız” demişti. Erdoğan’ın açıklamaları sonrası Ticaret Bakanlığı harekete geçti. Bakanlık 9 büyük vilayette 10 zerzevat ve meyve haline eş vakitli kontroller yaptı. Ticaret Bakanlığı’ndan yapılana açıklamada, İstanbul’daki Bayrampaşa ve Ataşehir halleriyle birlikte Bursa, Ankara, Aydın, İzmir, Antalya, Adana, Mersin ve Samsun hallerinde eş vakitli kontrol yaptı. Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un talimatıyla Bakanlık Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı, üreticiden tüketiciye tedarik kanallarının takip edilmesi, kayıt dışı süreçlerin tespiti, ziraî eser piyasalarında gerçekleşen çok fiyat artış tezlerini soruşturma başlattı. Bakanlık yapılan kontrollerin bunlarla hudutlu kalmayacağını, daima olarak devam edeceğini belirtti. Öte yandan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Ağustos ayı enflasyon değerlendirmesinde besin fiyatlarının enflasyona katkısına dikkat çekilmişti. TCMB’nin değerlendirmesine nazaran besin enflasyonundaki yükselişte taze meyve ve zerzevat fiyatlarının tesiri besbelli olurken; dünyada ve Türkiye’de tesirli olan ziraî kuraklık tüketici besin fiyatlarını olumsuz istikamette etkiledi.

KONTROL YAPILMASI FİYATLARI DÜŞÜRMEZ

Yapılan kontrollere ait değerlendirmelerde bulunan Dünya Gazetesi tarım muharriri Ali Ekber Yıldırım ‘’Ticaret Bakanlığı, ziraî eserlerde çok fiyat artış tezlerini soruşturmak için 10 toptancı halinde eş vakitli kontrol yapıyor. Denetlenen haller İstanbul Bayrampaşa ve Ataşehir, Bursa, Ankara, Aydın, İzmir, Antalya, Adana, Mersin ve Samsun. Kontrolle fiyat düşer mi? Bakanlık ziraî eserlerin kayıt içine alındığı, alım ve satımın yasal olduğu hallerde kontrol yapması fiyatları düşürmez. Fiyat artışı halden çıktıktan sonra başlıyor. Marketlerin denetlenmesi ve caydırıcı cezaların kesilmesi gerekiyor’’ yorumunu yaptı.

2019’DA PATATES SOĞAN DEPOLARINA ŞAFAK OPERASYONLARI GERÇEKLEŞTİ

2019 yılında patates ve soğan fiyatlarının olağanın üzerinde artış göstermesi sonrası birçok kentte besin depolarına baskın yapılmış, stokçulukla suçlanan kimi üreticiler ceza soruşturmasıyla karşı karşıya kalmıştı. Kuru soğan fiyatı bir yılda yüzde 184 artınca stoklar,depolardaki soğanlar gündeme gelmişti. Ankara başta olmak üzere bir çok vilayette soğan depolarına yönelik baskınlar yapılarak kamuoyuna teşhir edildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 21 Kasım 2018’de muhtarlarla buluşmasında yaptığı konuşmada şunları söylemişti: ‘’Patatesi stokluyorsunuz. Soğanı stokluyorsunuz, sebzeyi, meyveyi stokluyorsunuz. Bundan sonra aldığımız ihbarlar sebebiyle bütün bu stokların yapıldığı depoları basacağız. Kimse benim vatandaşıma, benim halkıma pahallı eser yedirme hakkına sahip değil, bu bu türlü biline. Ondan sonra da ne diyorlar, hastalıklı, çürüdü. Ya sen çürüttün be. Sen hastalıklı hale getirdin.Bunlar havasız kalınca ne olacak,Tabii ki çürüyecek. Onun için asla taviz yok.” Bu açıklama üzerine depolara yapılan baskınlar arttı. Depolardaki soğanlar hata aleti üzere sunulmaya başlandı.

‘YÜKSEK MALİYETLERİ KABUL ETMELİYİZ’

TCMB’nin yanı sıra Türkiye Halciler Federasyonu (TÜRKHAL) Lideri Yüksel Tavşan, rekoltenin az olmasından ötürü bu yıl meyve fiyatlarının yüksek olduğunu belirtti. Tavşan “Bir de rekabet durumunda olduğumuz dış ülkeler Yunanistan, İtalya başta olmak üzere İspanya ve Fransa’da meyve azdı, ihracatımız çok yüksekti. Son bir iki haftadır biraz daha olağana döndü. Bir de kabul etmek gerek ki üretimden başlayan masraflar çok fazla. Biz hesap ettik paketlenerek, kasalanarak gönderilen bir malı tarlada, bahçede yaş toplayıp gönderseniz 2 liradan aşağı masrafı olmuyor. Bunu hepimiz kabul etmeliyiz. Burada birileri haksız çıkar sağlıyor mu, temel sıkıntı bu. Yoksa makul bir masraf var. Eser de olmayınca bizde değerlenir. Zira imal etme bahtınız yok. Limonu, patatesi, soğanı yok ise üretmek mümkün değil. O mevsim o denli geçecek. Bütün problem aranılan fahiş fiyat farkı var mı?” dedi.

YAŞ MEYVE-SEBZE DEĞİL TÜM BESİN ESERLERİ DENETLENECEK

Yüksel Tavşan “Zannediyorum bir planlama oluşturacaklar. Hem mevzuat var burada incelenecek hem de esnafla ilgili rastgele bir şey varsa her türlü ayrıntıya bakılacak. Burada natürel yalnız zerzevat meyve değil, tüm besin eserleriyle ilgili Ticaret Bakanlığının genel bir incelemesi var” diye konuştu.Hal Yasası konusunda da çalışmalarını sürdürdüklerini söyleyen Tavşan, “Dolayısıyla Ticaret Bakanlığının büsbütün denetimi ve kontrolü altında. Münasebetiyle vakit zaman bu cins periyodik kontroller olabilir. Bir eksiklik varsa bir an evvel o bahisle ilgili ne yapılacağı konusunda karar alındı. İşin özünde toptan ile perakende ortasında olağanın üzerinde fiyat artışı olup olmadığını denetleyecekler. Buradan perakendeye gidene kadar da kimi masraflar var. Bu masraflar ve olağan kar marjının üstünde bir fahiş fiyat artışı varsa ne gerekiyorsa onu yapacaklar” dedi.

BESİN ENFLASYONU 28 AYIN DORUĞUNDA

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine nazaran, ağustosta besin enflasyonu son 28 ayın tepesine çıktı. Buna nazaran, 2021 Ağustos’ta yıllık TÜFE yüzde 19,25 ile siyaset faizini aşarken, besin fiyatları aylık yüzde 3,18, yıllık yüzde 29 yükseldi. Böylelikle, yıllık besin enflasyonunda 2019 Nisan’dan bu yana en yüksek artış görüldü. 2019 Nisan’da besin ve alkolsüz içecekler kümesindeki yıllık artış yüzde 31,86 idi. Ağustosta hem aylık hem yıllık artırım şampiyonu ise salatalık oldu. Aylık bazda yüzde 56,30 zamlanan salatalık fiyatları bir evvelki yıla nazaran de yüzde 128 arttı. Aylık bazda fiyatı en çok artan eserler yüzde 43,85 ile kabak, yüzde 36,14 ile limon, yüzde 32,79 ile taze fasulye ve yüzde 21,74 ile karpuz oldu. Yıllık bazda en çok zamlananlar da salatalıktan sonra yüzde 87,4 ile kabak, 81,1 ile şeftali, yüzde 68,4 ile taze fasulye, yüzde 64 ile tavuk eti oldu.

81 VİLAYETTE EŞ VAKİTLİ KONTROL YAPILMIŞTI

Geçen sene 81 vilayette 6 gün boyunca ülke genelinde besin kontrolleri yapılmıştı. Ticaret Bakanlığı, Haksız Fiyat Kıymetlendirme Kurulunca resen yapılan incelemeler kapsamında bugüne kadar 1861 belgenin karara bağlandığını, fahiş fiyat artışı yaptığı tespit edilen 208 firmaya, toplam 6 milyon 870 bin lira idari para cezası uygulandığını bildirmişti. Bakanlıktan yapılan açıklamada kontroller sonucu olağanın üzerinde fiyat artışı gözlemlenen eserler tespit edilerek, Haksız Fiyat Kıymetlendirme Konseyi tarafından incelemeye alınan firmalardan savunmaları talep edilirken, haksız fiyat artışı yaptığı belirlenenlere 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk fliyetinde bulunanlara ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezaları uygulandığı bildirildi.

Karar