Ulu ve savaşta şehit olan askerler, Gelibolu Yarımadası’ndaki Şehitler Abidesi’nde düzenlenen merasimlerle anılıyor. Bu destanın anlatıldığı Çanakkale Türküsü, zaferi anlatan en değerli yapıtlardan biri olarak sıkça paylaşılıyor.
ÇANAKKALE TÜRKÜSÜ’NÜN KISSASI
Çanakkale türküsünün öyküsü bir mektuptan kaynak almaktadır. Bu mektuptan Emrullah Nutku’nun “Çanakkale Ulu Tarihine Bir Bakış” isimli kitabında bahsedilmektedir.
Mektubun sahibi, kitabın muharriri Emrullah Nutku’nun kardeşi Seyfullah’tır. 1903 yılında doğan Seyfullah savaştan evvelki devirde Çanakkale Sultanisi ismi verilen o periyodun lisesinde 1. sınıf öğrencisidir. Seyfullah’ın mektubu üzerinde 29 Eylül 1914 tarihi bulunmaktadır ve Çanakkale’den gönderdiği mektupta annesine seslenir.
Çanakkale türküsüne ilham olan mektup şöyle:
“Sevgili Anneciğim,
İki yıldır başka yaşadığımız bu hayat artık bitiyor. Sana ve aileme kavuşacağım için çok memnunum.
Okulumuz artık hastane olacağı için bizi İstanbul’daki okullara göndereceklermiş. Öğretmenlerimizin büyük kısmı da askere gidiyor, üst devirlerdeki ağabeylerimiz ise istekli olarak askere gideceklermiş. Türkçe öğretmenimiz bugün sınıfa geldi lakin çok durmadı, o da bize veda etti. Giderken bize vakti geldiğinde vatana yapılan hizmetin okulda verilen hizmetten daha kutsal olduğunu söyledi.
Kısa vakit evvel sokaklardan askerler geçmeye başladı. “Çanakkale içinde Aynalı Çarşı, Anne ben gidiyom düşmana karşı” türküsünü söyleyerek yürüyorlar. Bazıları at sırtında bazıları develerle yol alıyorlar. Top otomobilleri ve mekkareler de onlara eşlik ediyor. Savaş çıkacağını söylediler. İngiliz ve Fransız gemilerinin boğazda dolaştığını duyduk. Gemiler buraları vuracakmış, lakin yakında İstanbul’a gideceğimiz için ben bunları göremeyeceğim. Meğer görmek isterdim. Sonunda size kavuşacağımı biliyorum.
Babamın ve siz anneciğimin ellerinden öperim, kardeşlerime selam ederim.
Oğlunuz Seyfullah.”
ÇANAKKALE TÜRKÜSÜ’NÜN KELAMLARI
Çanakkale içinde aynalı çarşı
Ana ben gidiyom düşmana karşı, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale içinde bir uzun selvi
Kimimiz nişanlı, kimimiz evli, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale içinde bir kırık testi
Analar babalar ümidi kesti, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale üstünü duman bürüdü
On üçüncü fırka harbe yürüdü, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale elinde toplar kuruldu
Vay bizim uşaklar orda vuruldu, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale köprüsü dardır geçilmez
Al kan olmuş suları bir tas içilmez, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale’den çıktım yan basa basa
Ciğerlerim çürüdü kan kusa kusa, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale’den çıktım başım selamet
Anafarta’ya varmadan koptu kıyamet, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale içinde vurdular beni
Ölmeden mezara koydular beni, off, gençliğim eyvah!
Çanakkale içinde sıra söğütler
Altında yatıyor aslan yiğitler, off, gençliğim eyvah!
ÇANAKKALE TÜRKÜSÜ KİME İLİŞKİN?
Çanakkale türküsünün güftesi anonimdir. İstanbul Üniversitesi Osmanlı Devri Müziği Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin kurucu müdürü Gönül Paçacı Tunçay, “Bugün bu türkü, Kastamonu türküsü olarak biliniyor. Kastamonu, ‘nda en çok şehit veren vilayetlerden biri olduğu için irtibatlandırılmış. Halbuki bunun sebebi, Kastamonulu İhsan Ozanoğlu isimli bir zat.
Bu mevzuyu biraz araştırdım. Bu kişi 1907 doğumlu ve 1981’de ölmüş. Münasebetiyle türkünün oluşmaya başladığı, notaların yazıldığı devirde kendisi çocuk. Bu türküyü tevarüs eden birinci ağız olamaz. Belirli ki harbe gidip dönenler yahut destancılar, aşıklar aracılığıyla yayıldı.
Fakat genelde Kastamonulu İhsan Ozanoğlu’nun kaynak kişi, derleyenin de Ankaralı Muzaffer Sarısözen olduğu belirtiliyor. Günümüzde bilinen, TRT ve Kültür ve Turizm Bakanlığındaki bu varyant” değerlendirmesinde bulundu.
Karar
