Anayasa Mahkemesi (AYM), 1 Ekim tarihli kararında, CHP milletvekillerinin kamuoyunda ‘çoklu baro’ olarak bilinen ‘7249 sayılı Avukatlık Kanunu ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un iptal talebini oyçokluğuyla reddetmişti.

Kanunun ‘çoklu baro’ kurulmasını düzenleyen unsurların iptali için verilen ret kararına AYM Lideri Zühtü Arslan ve üyeler Engin Yıldırım, Cemal Mümtaz Akıncı ile Emin Kuz karşı oy kullanmıştı.

AYM’nin gerekçeli kararı Resmi Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlandı.

‘ANAYASAL AÇIDAN RASTGELE BİR PÜRÜZ BULUNMAMAKTADIR’

Gerekçeli kararda baroların Anayasa’nın 135’inci hususuna nazaran kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları olduğu hatırlatılırken, şu sözlere yer verildi:

“Anayasa’da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının tıpkı bölgede birden fazla olamayacağı tarafında getirilmiş anayasal bir sınırlama bulunmamaktadır. Bu nedenle birebir vilayette birden fazla baronun kurulmasına anayasal açıdan rastgele bir mahzur bulunmamaktadır. Bu çerçevede tıpkı vilayette birden fazla baronun kurulmasının Anayasa’da belirtilen, muhakkak bir mesleğe mensup olanların müşterek muhtaçlıklarını karşılamak, mesleksel faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilgilerinde dürüstlüğü ve itimadı hakim kılmak biçimindeki vazifelerin yerine getirilmesi bakımından bir mani oluşturacağı söylenemez” denildi.

‘AVUKATLARIN İRADESİNE BIRAKILMASI KELAM KONUSU DEĞİL’

AYM kararında ayrıyeten, “Aynı vilayette birden fazla baro, lakin kanunda belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda mümkün olup baroların kuruluşunun avukatların iradesine bırakılması kelam konusu değildir. Bu nedenle tıpkı vilayette birden fazla baronun kurulmasına yönelik düzenlemelerin, meslek kuruluşlarının kanunla kurulacağına yönelik anayasal prensibe karşıt olduğu da değerlendirilemez” tespitinde bulunuldu.

‘İDEOLOJİK AYRIŞMA SAVI ANAYASAL KONTROL DIŞINDA’

Kararda kanuna husus teklifin komite görüşmelerine de değinilirken, bilhassa İstanbul, Ankara ve İzmir üzere vilayetlerde barolara kayıtlı avukat sayısının, tıpkı baroya kayıtlı avukatların irtibat kurmasını, mesleksel dayanışmasını, stajyer avukatların ve mesleğin başındaki avukatların gerekli eğitimleri almasını önemli manada aksatacak boyutlara ulaştığının lisana getirildiği hatırlatıldı.

Sayının çok fazla olmasından kaynaklı bu çeşit problemlerin çözülmesinin, avukatlık hukukuna ait iş ve süreçlerin yürütülmesinde yaşanan gecikmelerin ortadan kaldırılmasının ve baro hizmetlerinin daha sağlıklı bir halde yürütülebilmesi gayesiyle 5 binden fazla avukat bulunan vilayetlerde minimum 2 bin avukatla yeni bir baronun kurulabilmesine imkan tanındığının da söz edildiğini bildiren AYM kararında şöyle denildi:

“Bu tarafıyla kuralın kamu faydası dışında öteki bir emel güttüğü söylenemez. Tıpkı vilayette birden fazla baronun kurulmasının, baroların ideolojik, etnik ve siyasi temelli ayrışmalarına neden olacağı, bu durumun farklı çatışmalara yer hazırlayabileceği, baroların hukukun üstünlüğünü ve insan haklarını muhafaza vazifesini fonksiyonsuz hale getireceği ileri sürülmekte ise de, belirtilen konular yerindelik kapsamında olup anayasal kontrolün konusu dışında kalmaktadır.”

AYM kararında avukatlar hakkında uygulanacak disiplin süreç ve cezalarının, tüm barolar tarafından uygulanması zarurî kararlar olarak kanunla düzenlendiği vurgulanırken, “Avukatlar hakkında uygulanacak disiplin cezaları bakımından sonuncu karar mercii Türkiye Barolar Birliği (TBB) Disiplin Kurulu’dur. Bu nedenle birebir vilayette birden fazla baro kurulmasının meslek disiplini bakımından farklı uygulamalara sebebiyet vermesi kelam konusu değildir” değerlendirmesi yapıldı.

‘İPTAL TALEPLERİNİN REDDİ GEREKİR’

Kurallarda yalnızca birden fazla baronun kurulmasının öngörüldüğüne ve baroların ‘siyasi faaliyette bulunabileceğine’ ait rastgele bir düzenlemenin mevcut olmadığına işaret edilerek, Anayasa’nın 135’inci unsuruna nazaran meslek kuruluşlarının kuruluş maksatları dışında faaliyette bulunamayacağı ve meslek kuruluşlarının organlarının seçimlerinde siyasi partilerin aday gösteremeyeceği tabir edildi.

Tıpkı hususta, emelleri dışında faaliyet gösteren meslek kuruluşlarının sorumlu organlarının vazifesine mahkeme kararıyla son verileceğinin de karar altına alındığına dikkat çekilerek, “Dolayısıyla baroların Anayasa ve Kanun’da belirtilen gayeleri dışında faaliyette bulunmalarını engelleyecek türel önlemlere yer verilmiştir. Bir ya da birden çok baronun kurulmuş olması bu durumu değiştirmemektedir. Kuralların savunma mesleğini siyasallaştıracağı tarafındaki tez ise uygulamaya yönelik bir sorun olup anayasallık kontrolünün kapsamı dışında kalmaktadır. Bu prestijle birebir vilayette birden fazla baronun kurulmasına imkan tanıyan kurallar kanun koyucunun takdir yetkisi kapsamında olup kuralların Anayasa’ya ters bir istikameti bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle kurallar Anayasa’nın 2 ve 135’inci hususlarına muhalif değildir. İptal taleplerinin reddi gerekir” denildi.

LİDER ARSLAN’DAN DA KARŞI OY

AYM Lideri Zühtü Arslan karşı oy münasebetinde ise, ‘çoklu baro’ ile ilgili kuralların Anayasa’nın 135’inci unsurunda yer alan ‘kanunla kurulma’ kaidesini sağladığı kanaatinde olmadığını söz etti. Baroların bir ‘kamu hukuksal kişisi’ olduğunun ve kamu hükmî kişiliklerinin Anayasa’nın 123’üncü hususuna nazaran kurulduklarının dikkate alınmadığını savunan Arslan, şu görüşleri kaydetti:

“İkincisi, kurallar aşikâr kaideler altında tıpkı vilayette birden fazla baronun kurulmasını büsbütün avukatların iradesine bırakmaktadır. Kamu gücü kullanan ve yargı sürecinin değerli bir ögesi olan avukatların meslek kuruluşları olan baroların kurulması konusunda kanun koyucunun çok daha titiz olması ve sıkı bir inceleme yapması beklenir. Tıpkı devlet ve vakıf üniversitelerinin kuruluşunda olduğu üzere. Nasıl ki, yasama organı her bir üniversitenin kuruluşunu titizlikle inceleyip kanunla kurulmasını sağlıyorsa, baroların kuruluşu bakımından da bunu yapması elzemdir. Kaldı ki bu bir tercih sıkıntısı değil, son Anayasa değişikliği karşısında bir zorunluluktur.”

ÇOKLU BARO NEDİR?

Tartışmalı yeni düzenlemeye nazaran, barolar tekrar merkezde tek bir Barolar Birliği tarafından yönetilirken, vilayetlerde çoklu barolar kurulabilecek. Hasebiyle, üye sayısı beş bini aşan vilayetlerde iki bin üye ile yeni bir Baro kurulabilecek. Örneğin İstanbul’da ek olarak 5-6 baro daha kurulabilecek.

Karar