Ankara’da ‘Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Formda Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi’ açılışı gerçekleşti. Açılışa Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, AYM Lideri Zühtü Arslan, Avrupa Kurulu Genel Sekreter Yardımcısı Bjorn Berge, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Avrupa Birliği Lideri Faruk Kaymakcı ve Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Lideri Nikolaus Meyer-Landrut katıldı. Burada Bakan Gül ve AYM Lideri Arslan AYM’nin bağlayıcılığını vurguladı. Arslan, AYM’ye yapılan kişisel müracaatların hiçbir ülkede bu kadar çok olmadığına dikkat çekti.

Bakan Gül, “AYM kararlarının yasama, yürütme ve yargı organları için bağlayıcı olduğu özel bir yüküm altına alınmıştır. Hukuk devletinde kişisel müracaat sonucunda verilen karar yalnızca o somut uyuşmazlık tarafıyla sonuç doğurmakla kalmaz öteki emsal olaylarda da göz önüne alınır. Başka emsal olaylarda da hakim ve savcıların ihlal kararlarına uygun davranmaları HSK tarafından tekrar terfilerinde dikkate alınmaktadır. Herkesin AYM kararlarına uyması hukukun emredici kararıdır ve hukuk devletinin bir gereğidir. Bu hususta yaptığımız çalışmalarla bu kuralı takip ediyoruz” dedi.

‘BAŞKA ÜLKELERDE BİZDE OLDUĞU KADAR ÇOK SAYIDA MÜRACAAT YAPILMAMIŞTIR’

AYM Lideri Arslan da AYM’ye yapılan kişisel müracaat sayısının çok yüksek olduğunu belirterek “Bireysel başvuruyu kabul eden ve başarılı bir biçimde uygulayan hiçbir ülkede, bizde olduğu kadar çok sayıda müracaat yapılmamıştır” dedi.

‘AİHM’E 47 ÜLKEDEN YAPILAN MÜRACAATIN FAZLASI AYM’YE YAPILIYOR’

Arslan, “İspanya ve Almanya Anayasa Mahkemelerine yapılan 5-6 bin civarındaki yıllık müracaat mahkememize neredeyse bir ayda yapılan müracaat sayısına tekabül etmektedir. Dahası Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine 47 ülkeden yapılan müracaattan daha fazlası AYM’ye yapılmaktadır. Mahkememiz bu artan tüm gücüyle çalışmaktadır. 9 yıllık uygulama sonunda belirtmek isterim ki, kişisel müracaatın tesirli bir hak arama yolu olarak sürdürülmesi, yapısal birtakım önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Bu önlemlerden tahminen de en kıymetlisi ferdî müracaatın objektif tesirinin anlaşılmasını ve hayata geçirilmesini sağlayacak adımların atılmasıdır. Bunun için de ihlal kararlarının gereği üzere yerine getirilmesi ve yeni ihlallerin engellenmesi hayati derecede önemlidir” dedi.

‘KAMU GÜCÜ TARAFINDAN İHLALİN ÖNLENMESİNİ GEREKTİRİYOR’

Arslan, aslında daha ferdî müracaat başlamadan, verilecek hak ihlali kararlarının gereklerine ait tartışmaların başladığını hatırlatarak, “AYM, açılan bir iptal davası üzerine verdiği kararda kişisel müracaat yolunun mahiyetine ait kıymetli tespitler yapmıştır. Mahkemeye nazaran ferdî müracaatta yapılması gereken yalnızca bir hakkın ihlal edilip edilmediğini tespit etmekten ibaret değildir. Ferdi müracaat yolu bir yandan ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılmasını ve ihlalin yol açtığı zararın giderilmesini, öbür yandan da bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin kamu gücü tarafından ihlalinin önlenmesini gerektirmektedir” dedi.

‘BİREYSEL MÜRACAATIN MAKSADI TEK TEK SİVRİSİNEKLERİ YOK ETMEK DEĞİL’

Arslan kelamlarına şöyle devam etti:

“‘Bataklık’ metaforunu kullanacak olursak, ferdî müracaatın amacı tek tek sivrisinekleri yok etmek değil, onları üreten bataklığı kurutmaktır. Ferdî müracaatın bu objektif maksadını gerçekleştirme konusunda yasama, yürütme ve yargı olarak hepimize kıymetli misyonlar düşmektedir. Bu misyonların muhatabı ihlalin kaynağına nazaran yönetim, yargı yahut yasama olabilmektedir. Şayet hak ihlali idari bir süreçten kaynaklanmış, yargı kararıyla da bu ihlal giderilememiş ise veyahut ihlal direkt yargı kararından kaynaklanmışsa AYM yine yargılamaya karar verebilmektedir. Bu durumda öncelikle yine yargılama yapılmak suretiyle ihlale yol açan karar kaldırılacak ve ihlali giderecek formda yeni bir karar verilecektir. AYM, ihlalin ve sonuçlarının giderilmesine yönelik olarak yargılamanın yenilenmesi kararı verdiğinde, derece mahkemelerinin yargılamayı yenilemekten öteki seçenekleri bulunmamaktadır. Mahkememizin kararlarında vurgulandığı üzere bu durum Anayasa ve kanundan kaynaklanan bir zorunluluktur” dedi.

‘İHLALİN DİREKT KANUNDAN KAYNAKLANDIĞI DURUMLARDA YİNE YARGILAMANIN MANASI YOK’

Arslan, esasen yargılamanın yenilenerek somut ihlalin giderilmesinin de kâfi olmadığını vurgulayarak, “Aynı yahut misal mevzularda yeni ihlallerin önlenmesi için yönetimin ve tüm yargı mercilerinin yeni müracaatları beklemeden ihlal kararında belirlenen temellere uygun halde davranmaları gerekmektedir. Bu durum kişisel müracaatın objektif tesirinin bir gereğidir. Başka yandan ihlalin yönetimin yahut yargının kararından değil de şahsen kanundan kaynaklandığı durumlarda ise yine yargılama yapılmasının bir manası olmayacaktır. Bu durumda yapılması gereken ihlale neden olan kanun kararının kaldırılması yahut değiştirilmesidir. Hasebiyle ihlalin kanundan kaynaklandığı hallerde yasama organının harekete geçerek gerekli yasal değişikliği yapması özellikle yeni ihlallerin önlenmesi bakımından hayati derecede önemlidir” tabirlerini kullandı.

Karar