Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Heyeti kararını iptal etti. Ayasofya’nın cami olarak ibadete açılmasının önü açılmış oldu. Danıştay’ın münasebetinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak topluluğun hizmetine sunulduğu belirtildi. 

Mütemadi Vakıflar Tarihi Yapıtlara ve Etrafa Hizmet Derneği, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine yönelik Bakanlar Konseyi kararının iptali istemiyle dava açtı. Danıştay 10. Dairesi, 2 Temmuz’daki duruşmada tarafları dinledi. Duruşmanın akabinde belgeyi inceleyen Danıştay 10. Dairesi kararını verdi. Daire, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair Bakanlar Heyeti kararını iptal etti. Danıştay’ın münasebetinde, Ayasofya’nın Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı mülkiyetinde olduğu, cami olarak topluluğun hizmetine sunulduğu belirtildi. Münasebette “Vakıf senedindeki cami vasfı dışında tasarrufunun ve gayrı bir emele özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılmıştır” denildi.

Danıştay’ın gerekçeli kararında şu sözler konum aldı: “Ayasofya’nın statüsü koruma edilerek, hukuk sistemimizle garanti altına alınan, kişisel hukuk hukukî kişiliğine haiz mazbut vakıf niteliğindeki, Fatih Sultan Mehmet Han vakfı’nın mülkiyetinde olduğu, Ayasofya’nın vakfedenin iradesi gereği mütemadi halde olarak cami olarak kullanılması için topluluğun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terkedilmesi cephesiyle hayrat-taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu dokümanında ve cami vasfıyla tescilli bulunduğu, vakıf senedinin hukuk kuralı tesir kıymet ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve tasarruf maksadının değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve hükmî kimselerle birlikte davalı yönetim için de bağlayıcı olduğu, devletin vakıf varlığının vakfedenin iradesine münâsib olarak kullanılmasını sağlama istikametinde olumlu yükümlülüğü, vakıf mal ve haklarıyla ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak formda müdahalede bulunmama istikametinde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu, sonuç olarak da bu durumda Türk Hukuk Sistemi’nde kadimden beri korunarak yaşatılan vakfa ilişkin taşınmaz ve hakların vakfıyesi doğrultusunda istifadesine bırakılan topluluk tarafından kullanılmasına beis olunamayağı, vakıf senedinde mütemadi olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında tasarrufunun ve öbür bir gayeye özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından bu hususlar dikkate alınmaksızın, Ayasofya’nın camii olarak tasarrufunun sonlandırılarak müzeye çevrilmesi yanında tesis edilen dava konusu, Bakanlar Şurası kararında hukuka müsaitlik görülmemiştir. Dava konusu Bakanlar Konseyi kararının iptaline karar verilmiştir.” Karara Danıştay savcısından itiraz gelmezse, Ayasofya camii olarak ibadete açılacak. Karar uyarınca yönetimin 30 gün içerisinde yapının müze öncesindeki durumuna getirerek, tamamının camii olacak hale dönüştürmesi gerekiyor.

CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN DUYURDU

Cumhurbaşkanı Ayasofya kararı sonrası konuştu:  Ayasofya Camii’ne fiyatlı giriş tatbikini kaldırıyoruz. Tüm camilerimiz üzere Ayasofya’nın kapıları müslim ve gayrimüslim herkese sonuna kadar açık olacak. Ayasofya’yı 24 Temmuz’da ibadete açacağız. Memleketler arası ortamda ortaya konan her türlü görüşü anlayışla karşılarız lakin Ayasofya’nın hangi hedefle kullanılacağı Türkiye’nin egemenlik hakkı. Buna karşı her türlü hali bağımsızlığımızın ihlali olarak kabul ederiz. Ayasofya Fatih’in ve onun kurduğu vakfın üzerine tapulanmıştır. Tek parti periyodunda alınan bu karar, tarihe ihanet olmanın yanında hukuka da tersti. Zira Ayasofya ne devletin ne de rastgele bir kurumun malı değil, vakıf mülküdür.

2008’DEKİ MÜRACTTA HUKUKA KARŞITLIK BULUNMAMIŞTI

Danıştay savcısı, 2 Temmuz’da duruşmada 1934 tarihinde yapılan sürecin hukuka münasip olduğunu belirterek “Ayasofya hakkındaki karar geçmişte Bakanlar Konseyi tarafından alınmıştır. Münasebetiyle şu anda Ayasofya’yı tekrardan açmak Bakanlar Kurulu’nun yani Cumhurbaşkanlığının kararını gerektirir. Bu nedenle davanın reddini talep ediyoruz” demişti. Kelam konusu dernek birinci davasını 2005’te açmıştı. Danıştay Bakanlar Şurası kararının yürütmesini durdurma istemini reddetmişti. Daire 2008’de ise Ayasofya Camii’nin müze olarak kullanılmasında hukuka terslik bulunmadığına işaret ederek, davayı reddetti. Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyi, Dairenin bu kararını onamıştı. Derneğin Anayasa Duruşmasına yaptığı ferdi müract hakkında ise 2018’de karar verilmişti. Yüksek Duruşma, Ayasofya’nın namaz kılınması için ibadete açılması istikametindeki talebin reddedilmesi nedeniyle diyanet ve vicdan hürriyetinin ihlal edildiği argümanıyla yapılan başvuruyu, ‘yetkisizlik’ nedeniyle kabul edilemez bulmuştu.

ERDOĞAN GÜNDEME TAŞIMIŞTI

5 Haziran: Erdoğan, AK Parti MYK’sında ibadete açılması konusunda ‘Çalışma yapın, getirin’ talimatı verdi.  

8 Haziran: Bahçeli “Ayasofya’dan çan sesi değil, Allah’ın oluruyla ezan sesi yükselecek” açıklamasında bulundu.  

9 Haziran: UYGUN Parti Meclis’te Ayasofya için araştırma önergesi verdi. Problemin araştırma aşamasını geçtiğini söyleyen AK Partili Mehmet Muş önergeye hayır oyu vereceklerini söyleyerek temmuzu işaret etti.  

12 Haziran: CHP Sözcüsü Faik Öztrak “Tavrımız net, daha evvel de duyurmuştuk. Açacaksanız elinizi tutan kimse yok” dedi.  

17 Haziran: Erdoğan’ın MYK’da “Ayasofya Camii için 2 Temmuz’da alınacak Danıştay kararının akabinde inşallah namazımızı kılarız” dediği belirtildi.

DİYANET’E DEVREDİLDİ

Erdoğan, Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılmasını sağlayan kararı imzaladı. Erdoğan kararı toplumsal medya hesabından “Hayırlı olsun” sözleri ile paylaştı. Danıştay 10. Dairesi’nin Ayasofya Camii’ni müze yapan 1934 tarihli Bakanlar Şurası kararını iptal etmesinin akabinde Ayasofya Camii’nin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına yönelik Cumhurbaşkanı Kararı, Danıştay’ın kararının duyurulmasından yaklaşık bir buçuk st sonra Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda  “Ayasofya Camii’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki Bakanlar Heyeti Kararı, Danıştay 10. Dairesi’nin kararı ile iptal edildiğinden, Ayasofya Camii’nin idaresinin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına karar verilmiştir” sözlerine bölge verildi. 

Karar