Vatikan Apostolik Kütüphanesi’nde yer alan Yunus Emre Divanı el yazmasında Âşık Paşa’ya ilişkin bilinmeyen dört şiir bulundu.
Türk yazı lisanının Anadolu’da kurulmasına katkı sağlayan en kıymetli isimler ortasında yer alan Âşık Paşa’nın şiirleri İstanbul Kültür Üniversitesi (İKÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Lisanı ve Edebiyatı Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. M. Fatih Köksal tarafından bulundu.
Prof. Dr. Köksal, Osmanlı Türkçesinden günümüz alfabesine aktardığı şiirleri ‘Âşık Paşa’nın Gazellerine Dair Birtakım Niyetler ve Bilinmeyen Dört Şiiri’ başlıklı İngilizce-Türkçe makalesinde tam metin halinde yayımlayarak yayın ve akademi dünyasının yanı sıra kamuoyunun dikkatine sundu.
‘BÜTÜN ŞİİRLERİ ŞİMDİ KİTAPLAŞMADI’
Yunus Emre, Âşık Paşa ve Ahi Evran üzere şahsiyetlerin üzerine yaptığı çalışmalarıyla tanınan, Prof. Dr. Köksal, KARAR’a verdiği bilgide kelam konusu kütüphanede bulunan ve yaklaşık beş yıldır internet üzerinden erişime açık olan Yunus Emre Divanı nüshasının iki yıldır bilgisayarında kayıtlı olduğunu kaydederek “Son vakitlerde ‘Vatikan’da bulunan Yûnus Emre Divanı’ haberi üzerine yazdığım tenkit yazısı vesilesiyle nüshayı yine inceledim.
Çalışmam sırasında bu nüshanın sonundaki şiir mecmuası diyebileceğimiz 40 sayfalık kısmı tespit ettim. Evvelce beşerler çağdaşı ya da sevdikleri şairlerin şiirlerini de el yazmaları defterlerine not ederdi. Bunlara şiir mecmuası yahut cönk diyoruz. Vatikan’daki Yunus Emre Divanı’nda yer alan şiir mecmuasında Âşık Paşa’nın bugüne kadar bilinmeyen 4 şiiri olduğunu tespit ettim.” dedi.
Prof. Dr. Köksal, Âşık Paşa’nın Türk yazı lisanının Anadolu’da kurulmasına katkı sağlayan değerli isimlerden biri olduğunu hatırlatarak şunları söyledi: “Âşık Paşa’ya ilişkin 50’ye yakın şiir biliniyordu. Bu şiirler bugüne kadar çeşitli araştırmacılar tarafından kesim modül çeşitli yerlerde yayımlandı. Ben de Âşık Paşa’nın öbür şiirlerini daha evvel yayımlamıştım. Yunus Emre Divanı’nda bulduğum bu dört şiir de onlara ek olmuş oldu. Âşık şık Paşa’nın bütün şiirlerinin bir ortaya geldiği bir kitap ise şimdi yok.”
MECMUADA 15 MUTASAVVIF ŞAİRİN 36 ŞİİRİ VAR:
Şiir mecmuasının, nüshanın 158b-198a ortasındaki 40 yapraklık kısmında yer aldığı bilgisini veren Prof. Dr. Köksal, mecmuada 15 şairin 36 şiirinin yer aldığını kaydetti. Prof. Dr. Köksal, mecmuada Hoca Aksaraylu, İlyâs Er, İzzeddîn, Ra’nâ üzere bilinmeyen mahlaslara sahip şairlerin yer aldığını, bilinen şairlerin ise Abdî, Ahmedî, Âşık, Halvetî, Hoca Aksaraylu, Hüdâyî, İlyâs Er, İzzeddîn, Kāsım, Kaygusuz Abdâl, Keşfî, Ra’nâ, Şemseddîn, Yeğen Mahmûd ve Yûnus olduğunu söyledi.
Prof. Dr. Köksal’ın yayımladığı dört yeni şiirle birlikte, birinci devir Türk edebiyatının değerli isimlerinden Âşık Paşa’nın şiirlerinin bugüne kadar bir kitapta neden bir ortaya gelmediği sorusun da akıllara geliyor. Yayınevlerini bilimsel çalışmaları yayınlama konusundaki soğuk yaklaşımları göz önüne alındığında, başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere Türk kültürüne dair kıymetli yayınlara imza atan kurumların Âşık Paşa’nın bütün şiirlerini bir ortaya getiren bir kitaba imza atıp atmayacakları şimdiden merak konusu.
ŞİİR MECMUASI KÜTÜPHANE KAYDINDA YER ALMIYOR
Prof. Dr. Köksal, Aşık Paşa’ya ilişkin bilinmeyen dört yeni şiiri Vatikan Apostolik Kütüphanesi’ne ‘Vat. Turco 226’ numara ve ‘Kitābı Dīvān-ı Yunus Emre’ ismiyle kayıtlı yazma yapıtta buldu. Nüshanın 1b-24b ortasında Yûnus Emre’nin Risâletü’n-nushiyye isimli yapıtı, çabucak akabinde devam eden 24b-158b ortasında da Yûnus Emre Dîvânı yer alıyor. 158b-198a ortasındaki 40 yapraklık, Aşık Paşa’nın şiirlerinin yer aldığı kısım ise türlü mutasavvıf şairlerin şiirleri ve birtakım mahlassız tasavvufî manzumelerin olduğu bir şiir mecmuası hâlinde görülüyor. Kütüphane kataloğunda bu bilgiye yer verilmeyerek nüsha yalnızca Yûnus Emre Dîvânı olarak tanıtılıyor. Nüsha birinci olarak 1953’te ‘Rossi Kataloğu’ olarak bilinen, Ettore Rossi’nin yayımladığı orjinal ismi Elenco Dei Manoscritti Turchi Della Biblioteca Vaticana Vaticani – Barberiani – Borbiani – Rossiani – Chigiani olan Vatikan Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu’nda kayıt altına alınmıştı.
DİVANIN 359-360’NCI SAYFASINDAN…
Vāḳıf iseŋ bu maʿnīden vaḳf eyle yolda cānuŋı
Varlıġı degşür yoḳlıġa vir yaġmāya gümānuŋı
Varmaġ-ıla irem dime vaʿde-y-ile görem dime
Vāṣıl iseŋ ġuṣṣa yime vaṣf eylegil sulṭānuŋı
Veylüŋden olġıl sen ıraḳ ol Ḥaḳḳ içün itgil yaraḳ
Ol işlerüŋ elden bıraḳ vīrāne ḳıl dükkānuŋı
Vech-i zībā ḳılduŋ-ısa vālih olup ḳalduŋ-ısa
Var sen saŋa geldüŋ-ise vallah bulasın kānuŋı
Vuṣlat bulan kimesneler vilāyete ḳalmaz bular
Vefā diler-[i]seŋ i yār var kedere vir gümānuŋı
Vāsıṭa dertdür kesinlikle vaṣl itmege beni
Ḥaḳ’a Vaṭan-dur[ur] mülk-i beḳā vācibdür aŋ Rahmānuŋı
Virme ʿĀŞIḲ göŋül yāda var dolanmaġıl ġuṣṣada
Rāmīn’de ḳalma dünyāda Vīs üzere sür devrānuŋı
(Âşık Paşa’nın Prof. Dr. Köksal tarafından günümüz alfabesine aktarılan şiirlerinden biri.)
Karar
