VakıfBank Kültür Yayınları’ndan (VBKY) çıkan ‘Hititlerde Ritüel ve Büyü’ kitabında, asırlar evvel Anadolu topraklarında karar süren Hitit medeniyetinin ritüel ve büyüye verdiği değeri anlatılıyor.

Eskiçağ tarihi uzmanı Sevgül Çilingir Mert’in yazdığı kitapta, Hititlerde etkileme, benzetme, özdeşleştirme ve yerine geçme büyüleri sıralanırken, ritüellerin ve büyünün toplumsal hayatın merkezinde konumlandırıldığı belirtiliyor.

EDEBİYETLE BÜTÜNLEŞME YOLU

Hitit toplumunda büyü ve ritüel birbirine ayrılmaz bir biçimde bağlı. Ölümlü olmanın farkındaki Hitit insanı, ritüeli ebedi olanla bütünleşmenin yolu olarak görüyor. Mert, çalışmasının birinci kısmını oluşturan teorik kısımda ritüelin kavramsal açıklamasını yapıyor, ardından inancın temel bileşenlerinden ritüelin toplumsal bilim alanlarında ne biçimde incelendiğini ve ritüel üzerine geliştirilen teorileri inceliyor.

“Öyle ki toplumun her noktasına nüfuz eden ve dinin pratik boyutunu temsil eden ritüellerden bağımsız bir din incelemesi yapmak imkansızdır” diyen Cesaretli, Hitit ritüellerinin sanılandan daha derin bir mana taşıdığını söylüyor. Yavuz, kitabının ilerleyen kısımlarında ise ritüellerde kullanılan kil, hamur, taş, ahşap ve metal üzere hammaddelerin ve onlardan elde edilen ritüel gereçlerinin kullanım formlarını, bunların öteki gereçlerle ilgisini aktarıyor.

İNANCIN VAZGEÇİLMEZİ

Ritüel ve büyü, Hitit toplumunun içinde yaşadığı dünyayı anlamlandırmasına, yaşadığı zahmetlere tahlil bulmasına ve kutsal kabul ettiği varlıklarla irtibat kurmasına imkan sağlıyor. Çalışmasının ikinci kısmında Hitit inancında ritüel ve büyü olgularını tüm detaylarıyla ele alan Yavuz “İncelenen ritüel metinlerinden yola çıkılarak ritüel ve büyü tabirlerinin kavramsal bir tahlili yapılmış, metinlerde ritüel ve büyü için kullanılan kavramlar incelenmiştir. Böylelikle Hitit dininde ritüel ve büyünün ne kadar iç içe geçtiği ortaya konmuştur. Büyü ritüelleri; bayramlar, mitoslar, dualar, fallar ve kehanetlerin tamamlayıcısı olarak fonksiyon görmüş ve bu bakımdan Hitit dininin vazgeçilmez bir kesimini oluşturmuştur” diyor.

Yürekli kitabında, Hitit büyü ritüellerinde kullanılan gereçlere dair ayrıntılıca bilgi veriyor. Her bir başlık altında, incelenen malzemeyi isminin geçtiği ritüellerde ne biçimde kullanıldığını ve öbür ritüel materyalleriyle olan münasebetini pahalandırıyor.

HER MATERYALIN MANASI FARKLI

Kitabında büyü ritüellerinden hareketle Hitit toplumunun gündelik ömürde kullandığı materyallere atfettiği manaları ve bunlar ortasındaki ilişkiyi açıklayan Cesaretli, büyü ritüellerinde kullanılan materyalin aslında Hitit kültüründe bağlama nazaran farklı manalar taşıyabileceğini söz ediyor. Cesur’a nazaran ritüel, bir inancın ve toplumun dinamiklerini içinde barındıran sembollerle örülmüş bir lisan ve bu lisanın çözülmesi araştırılan toplumun toplumsal ve kültürel yapısı ile kıymetlerinin anlaşılmasına imkan sağlıyor.

Yavuz şu satırları kaydediyor: “Hitit yazılı kaynaklarında da göz arkası edilemeyecek kadar fazla sayıda ve çeşitlilikte ritüel metni karşımıza çıkar… Hitit büyü ritüelleri rastlantısal yapılan uygulamalar değildir. Ritüeli kimin uygulayacağı, hangi durumda uygulanacağı ve kullanılacak gereçler ile yer ve vakit bilgileri de metinlerde açıkça belirtilen hususlardır…”

LANETİN BERTARAF EDİLMESİNDE KULLANILIRDI

Hitit toplumunda kraliyet ailesi dışında sıradan bir Hititlinin kutsal olarak bilinen varlıklarla irtibata geçmesini gerektiren durumlarda büyü usulüne başvuruluyor. Büyü, o kişinin yaşadığı berbatlığın, rahatsızlığın yahut lanetin bertaraf edilmesinde aktif rol oynuyor. Yürekli, büyü ile ilgili bilinen en eski metinin ise I. Hattuşili periyoduna dayandırıldığını lakin Hitit toplumunda büyüye ve büyü ritüeline başvurulmayan bir periyodun olmadığını söylüyor.

KÜNYE

Yayınevi: VBKY

Kitabın ismi: Hititlerde Ritüel ve Büyü

Muharrir: Sevgül Çilingir Bahadır

Sayfa sayısı: 412 sayfa

Fiyatı: 38 TL

Karar