SALİH CENAP BAYDAR

Dünyanın gündemine oturan Squid Game dizisi, son yıllarda büyük ilgi gören Snowpiercer (2013), Shoplifters(2018), Joker(2019), The Platform (2019), Parasite (2019) ve Beyaz Kaplan(2021) üzere sinemalarla ve %3 (2016) Alice in Borderland (2020) dizileriyle epeyce emsal bir tema üzerine çekilmiş: Gelir dağılımındaki dengesizliğin gitgide arttığı bir dünyada kendini güçsüz, hedefsiz ve çaresiz hisseden, düzgünce köşeye sıkışmış, yoksul, istismar edilmiş, toplumsal olarak dışlanmış insanların öfkelerini evvel birbirlerine sonra üst sınıf mensuplarına yöneltmeleri.

Bu yazıda dizinin kimi öne çıkan karakterlerini, dizide açık ve üstü örtülü olarak verilen bildirileri, yapılan göndermeleri tahlil etmeye çalışacağız.

Kıssanın Odağındaki Kahraman: Seong Gi-Hun

Dizinin ana kahramanı Seong Gi-Hun, daha sonra oyuna katılacak öbür bireyler üzere bir “looser”. Gençlik yılları geride kalmış, işini kaybetmiş, eşinden boşanmış, annesinin konutuna sığınmış, kendini alkol ve kumara vurmuş, çok sevdiği kızına bir doğum günü armağanı alabilmek için ihtiyar annesinden çaldığı parayı bile at yarışına yatıracak kadar düşmüş biri.

Görülen o ki ne öne çıkan bir bilgi yahut mahareti ne de bir iş kurabilecek sermayesi var. Aşikâr bir cemaate de mensup değil. Vasıfsız ve yalnız. Bütün bunların birleşmesiyle sefil bir hayat sürdürüyor. Hayatını sürdürebilmek için ya çalıyor ya da borçlanıyor. Geleceğe dair tek ümidi baht oyunlarından para kazanmak.

Prangaya Dönüşen Borçlar

Gi-Hun -tıpkı başka oyuncular gibi- gırtlağına kadar borca batmış vaziyette.

Borçlu olma hâli, dizide son derece kıymetli bir motif. Oyuncuların hepsi bankalardan, tefecilerden, mafyadan ödeyemeyecekleri ölçülerde borç almış tipler. O borçların vadesi dolup, ödenme vakti gelince çaresizce başlarına gelecek olanı (dayak, istismar, azap, kölelik, ölüm) bekliyorlar.

Hayatlarını kazanacakları imkânlar, legal yollar, birer birer ortadan kalkmış. Minimum düzeyde de olsa hayatlarını sürdürmek için borçlanmaktan, borçlarını öteki borçlar alarak kapatmaktan ya da gayrimeşru işlere bulaşmaktan öteki dermanları kalmamış.

Dizinin kahramanları o kadar çaresizler ki, borçlarına karşılık verecek bir şeyleri kalmayınca artık organlarıyla, hatta canlarıyla kumar oynamaya başlıyorlar.

Aldıkları krediler, borçlar, onları gitgide nesneleştiriyor. Borç verenin malı, oyuncağı haline getiriyor. İradelerini ellerinden alarak köleleştiriyor.

Dizinin birinci kısmının (ve dizideki birinci oyunun) ismi “Red Light, Green Light” (Kırmızı Işık, Yeşil Işık). Oyuncuların daima tarassut altında olduğu, daima kıpırdanışlarının izlendiği, yalnızca “sistem” yeşil ışık yaktığı vakit ve yalnızca sistemin müsaade ettiği ölçüde hareket edebildikleri, bunun dışında en ufak ataklarının bile hayatlarına mal olduğu bir oyun bu. Tıpkı halihazırda sürdürdükleri hayat üzere…

Büyüyen İşsizlik

Tüm dünyada teknolojik gelişmelerin getirdiği yenilikler, vasıfsız iş gücüne olana gereksinimi süratle azaltıyor.

Üç boyutlu yazıcıların inanılmaz bir hız ve kalitede yaptıkları inşaatlar için çok sayıda ameleye, inşaat ustasına, formene, -hatta mühendise bile- artık gerek bulunmuyor.

Bir endüstriyel robotun yorulmadan, dinlenmeye, mola vermeye muhtaçlık duymadan sıfır yanılgıyla ve bir insanın asla sağlayamayacağı bir süratle yaptığı rutin işler için otomotivde artık insan personellere muhtaçlık kalmıyor.

Gi-hun’un bir araba fabrikasında çalışırken işten çıkarıldığını, hatta emekçi sendikasının düzenlediği protesto aksiyonları esnasında çıkan bir çatışmada bir arkadaşının onun kucağında can verdiğini öğreniyoruz.

Dizinin muharriri ve direktörü Hwang Dong-hyuk senaryonun bu kısmını, polisin büyük şiddetle müdahale ettiği 2009 Ssanyong Motors fabrika grevi esnasında yaşananlardan aldığı ilhamla yazdığını söylüyor.

Kore’nin dışarıya sunduğu parlak imajıyla maskelediği, kanayan yaraları var.

Emekçi aksiyonları vakit zaman ölçüsüzleşen bir polis şiddetiyle bastırılıyor. Güney Kore’nin en büyük emekçi sendikası konfederasyonu olan Kore Konfederasyonu Personel Sendikaları’nın (KCTU) lideri Yang Kyung-soo, 2 Eylül 2021’de, düzenlediği protesto gösterisiyle Covid-19 toplumsal ara önlemlerini ihlal ettiği gerekçesiyle tutuklandı. 3 Temmuz’da Seul’da yapılan müsaadesiz protesto yürüyüşüne sekiz bin civarında kişi katılmış, bunların içinden yalnızca üç kişinin Covid-19 testi olumlu çıkmıştı. Tabi en çarpıcı bilgi, Yang Kyung-soo’nun arka arda tutuklanan 13. KCTU lideri olması!

Gerçek Hayatın Simülasyonları Olan Oyunlar Başlıyor

İşsiz kalan Gi-hun için, sefalet içinde bir hayata razı olup, ömrünü kuryelik, tezgahtarlık, sürücülük üzere çok çalışıp az para kazanabileceği süreksiz işlerin peşinde tüketmekten öteki çıkar yol kalmamışken garip bir yolla, garip bir oyun teklifi geliyor.

Kaybedecek hiçbir şeyi kalmamış olan Gi-hun, bu aslında hayatı kıymetine oynadığı bir tıp kumardan öteki bir şey olmayan oyun teklifini kabul ediyor.

Zati olağan hayatta da varmış olduğu nokta ona daha parlak bir alternatif sunmuyor!

Gi-hun’un ağzından, kendisiyle tıpkı liseden mezun olduğu halde itibarlı Seul üniversitesini kazanan çocukluk arkadaşı Sang-woo’ya, “Ben yavaş ve yetersizdim ancak işte sen de benimle bir arada buradasın. Enteresan değil mi?” diye sorduran senaristin verdiği ileti açık: Ödenemeyecek borçlar altına girmek, akıllı-akılsız, becerikli-beceriksiz, başarılı-başarısız demeden herkesi zillette eşitliyor.

Kuzey Kore’den kaçak bir mülteci olarak gelen Kang Sae-byeok da Pakistan’dan kaçak personel olarak gelen Abdul Ali de daima içine düştükleri derin ekonomik zorlukların, ödeme zahmetlerini sonucunda oradalar. Hepsi borçlarından mamul prangalarla yaşıyorlar.

Oyuncuların oyundan kendi iradeleriyle ayrıldıktan sonra, artık oyunun mahiyetini ve kendilerini muhtemelen kanlı bir sonun beklediğini tam olarak anlamış olmalarına karşın oyuna geri dönmeleri çok çarpıcı. Dönüyorlar, zira -oyunun şirin karakterlerinden Ji-yeong’a da söyletildiği gibi- oradan çıktıklarında yapacakları bir şey, gidecekleri bir yer yok.

İşsizlik, makus çalışma kuralları, ekonomik eşitsizlikler, düşük fiyatlar, sıkı çalışmanın bile fakirlikten kurtuluş yolunu açmaması üzere sosyoekonomik meselelerle boğuşan Koreli gençler ortasında bilhassa 2015 yılından sonra popülerlik kazanan “Hell Joseon” (Kore cehennemi) tabiri, 2019’dan sonra yerini “Tal-Jo” (Kore cehenneminden kaçın) tabirine bırakmış. Kore’de 2019 yılında, 19-34 yaş ortası beş bin genç üzerinde yapılan bir ankete nazaran, bayanların %79’u, erkeklerin %72’si, dışarıdan ışıl ışıl bir muvaffakiyet kıssası yazmış üzere görünen Güney Kore’den kaçıp kurtulmak istiyor.

Dizide oyuncuların tekrar oyuna dönmeye karar verdikleri ikinci kısmının ismi “Hell” yani cehennem. Bu da açıkça “Hell Joseon” ibaresine bir gönderme…

Nesneleştirilen beşerler

Çok borçlandırılan insanların nasıl köleleşip özne niteliklerini kaybettiklerinin, nesneleştiklerinin, pasifize edildiklerinin, “şeyleştiklerinin” (reification) ince düşünülmüş bir sembolü de kalantor VIP’lerin bir sehpa, bir vazo, bir süs eşyası üzere kullandıkları, sanat yapıtı üzere boyanmış çıplak bayan ve erkekler.

Aslında oyun sahnesindeki pembe tulumlu ve maskeli hizmetçiler de askerler de onların yöneticileri de iradeleri para karşılığı ellerinden alınmış, nesneleştirilmiş beşerler. Özne olma niteliklerini kaybetmişler. Mesela hiçbiri açıkça cinayet işliyor olmayı sıkıntı etmiyor, bir sorgulama, vicdani bir itiraz geliştiremiyor. Adeta robotlaşmışlar. Taktıkları maskeler de hem kimliksizleşmelerine hem kişiliksizleşmelerine yol açıyor. Hizmetçiler ve askerlerin yanısıra oyuncular da “isimsizler”. Hepsi birer numaraya indirgenmiş bulunuyor. Lakin ismini bildiğimiz ya da ilerleyen süreçte öğrendiğimiz karakterler insanı bir vasıf kazanıyor. Bir numaradan bir isme terfi edemeyen karakterler seyirci için bile dolgu materyali görevi görüyor.

Rekabette Adalet

Dizinin beşinci kısmının ismi “A Fair World” (Âdil Bir Dünya). Çabucak her şeyin adaletsizlik üzerine kurgulandığı bir senaryodaki tezatlara (oxymoron) dikkat çekmek için seçilmiş bir isim.

Oyuncuları seçen “takım elbiseliler” olağanda kaybedenin tokat yediği klâsik Kore çocuk oyunu “Ddakji’nin” kuralını değiştiriyorlar. Kaybettiği vakit tokatladıkları şahsa, kazandığı vakit kendilerine tokat atma hakkını vermiyor, bunun yerine para teklif ediyorlar. Oyuncu da çaresizlikten bunu kabul ediyor, hatta bu yolla para kazanabildiğine mutlu bile oluyor.

Aslında bu daha sonra oynanacak “esas oyunun” mahiyetini gösteriyor: Oyuncular, ön eleme oyununda kazandıkları vakit, başarısız epey kendilerini döven “rakiplerine” tokat atamadıkları üzere, temel oyunda da kazandıkları vakit -kaybedenleri zalimce katleden- “rakiplerini” öldüremiyor, bırakın öldürmeyi, yaptıklarının hesabını bile soramıyorlar. Yüklü bir tazminatı alıp bütün cinayetleri unutmaya razı oluyorlar.

Oyunlarda adâlet, tüm oyuncuların eşit muamele görmesini, kazananların tıpkı mükafatı, kaybedenlerin birebir cezayı almasını gerektirir. Ancak oyunu oynayanlar ortasındaki güç farkı daha en baştan adaletsiz bir durum yaratıyor. Sonradan oyuncuların ortasında karışmış bir V.I.P. olduğunu anlayacağımız 001 numaralı ihtiyar oyuncu Oh Il-nam, “kırmızı ışık, yeşil ışık” oyunundaki dev bebeğin gözündeki kameralar tarafından takip edilmiyor. Yani hareket etse bile kaybetmemesi garanti edilmiş. Bunun da dışında, oyunun “sahipleri” zati oyunda kendilerini (maskeler, üniformalar, maşa olarak kullandıkları adamlar ardında) görünmez kılıp, en azından başka iştirakçiler ortasında bir adalet sağladıkları illüzyonunu oluşturmaya çalışıyorlar.

Ama “oyun içinde oyun” kuran “ara yöneticiler” o düzmece adalet hissini bile berhava edecek usulsüzlüklere imza atıyor, sonraki oyunun ne olduğu bilgisini kendileri ile iş birliği yapan birtakım oyunculara sızdırarak (insider trading) rekabet kaidelerini bozuyorlar.

Sonunda kaybedenleri yabanî ölümlerin beklediği oyunların hiç de karmaşık, üstün zekâ ve hünerler gerektiren oyunlar olmaması dikkat cazibeli. Kımıldamadan durabilme, halat çekme, misket üzere beş altı yaşında çocukların bile oynayabileceği kolay oyunlar oynatılıyor. Burada da oyuncuların vasıfsızlığına ve çok da bir şey bilmeden oyuna dâhil olunabilen eski hoş günler nostaljisine bir gönderme var.

Tabiat Durumu

“Doğa durumu” (state of nature) kavramına -hem siyaset hem de ahlak felsefesinde- insanlığın toplum ya da medeniyet öncesindeki durumuna işaret etmek için başvurulur.

Beşerler birlikte yaşamaya başladıkları andan itibaren bir kadro kelamlı ya da yazılı toplumsal kurallara uyarlar.

Sanki bu kuralların şimdi teşekkül etmediği, mutasavver bir vakit ve yerde beşerler nasıl olurlardı, ortalarında “doğal” olarak nasıl bir hukuk olurdu, tabiat durumunda beşerler kendilerini eşit sayarlar mıydı, herkesin doğuştan getirdiği birtakım hakları olduğunu kabul ederler miydi, akıl ya da yarar temelli bir “doğal düzen” zaten kurulur muydu yoksa “doğal durum” hayvanların dünyasında olduğu üzere güçlü olanın zayıf olanı yok ettiği karanlık, yırtıcı bir hal mi olurdu üzere sorulara bilhassa Hobbes, Locke, Rousseau ve Kant üzere 16, 17 ve 18. asırların önde gelen filozoflarının aradığı karşılıklar mühimdir.

Doğal olan (physei) ile insanın koymuş olduğu (thesei) kurallar ortasındaki aksilik, sırasıyla doğal hukuk ile müspet hukuk biçiminde ortaya konulur.

Squid Game’de toplumsal kuralların ve otoritenin ortadan kalktığı (yani tabiat durumuna dönüldüğü) bir ortamda neler olurdu sorusuna Hobbes’ci perspektifle Locke’ci perspektif çarpıştırılarak karşılık aranıyor.

Hobbes, tabiat durumunu umutsuz, karanlık, kaotik, daima bir mevt endişesinin çabucak her şeyi belirlediği bir durum olarak görür. Ona nazaran beşerler tabiatları prestijiyle eşittir lakin birden fazla insan tıpkı şeyi istediğinde bu eşitlik, bir düşmanlık, arbede ve daima bir güvensizlik hissi yaratır. Herkes herkesle savaş halindedir. Beşerler çıkarları uğruna rakiplerini yok etmeye ya da birbirlerine tahakküm etmeye çalışırlar. Hobbes’un meşhur kelamı “insan insanın kurdudur” (homo homini lupus) bu vaziyeti özetler. Ona nazaran insan bu karanlıktan, aklıyla yapacağı maddelerle kurtulmaya çalışmalıdır. Hedef “doğa durumundan” mümkün olduğunca uzaklaşmak olmalıdır.

John Locke için “doğa durumu” bir özgürlük ve eşitlik durumudur fakat özgürlükler sınırsız değildir. Onları kısıtlayan (insanlar tarafından yapılmamış) “doğal bir kanun” vardır. Akıl sahibi olan insan, hiç kimsenin diğerinin hayatına, sıhhatine, özgürlüğüne ya da sahip olduklarına ziyan vermemesi gerektiğini “tabiatı itibarıyla” bilir. Locke’a nazaran bu, “tüm insanlığın kalbinde açık bir biçimde yazılıdır”. İnsanın fıtratına (yani aklına, tabiatına) uygun yaşaması, barışı, iyi bağlantıları, itimat içinde yaşamayı, mülkiyetin korunmasını, özcesi memnunluğu getirir. İnsanın yapması gereken, kanunlarını “doğal duruma” uygun formda tanzim etmektir.

Oyuncuların -önce can kaygısıyla, sonra mükafatı elde etmek için- birbirlerini acımaksızın öldürmeye başlamaları diziyi Hobbes’ci çizgiye çekse de baş kahramanın her şeye karşın vicdanlı bir adam olması, ihtiyar adamı ve fizikî açıdan dezavantajlı sayılan bayanları kadrosuna alması, elinden geldiğince onları müdafaaya çalışması, beynindeki tümörden ötürü hatırlama zahmeti çekiyormuş üzere yapan ihtiyarı aldatırken bile (vicdanen ne kadar rahatsız olduğunun nişanesi olarak) acı içinde kıvranması ve nihayet oyunu kaybedenlerin ailelerine sahip çıkma kelamı vermesi Locke’ci yaklaşımın da göz gerisi edilmediğini gösteriyor.

Dizinin bu iki zıt görüş ekseninde yanıt aradığı birtakım sorular şunlar:

-Açgözlü, şımarık, tatminsiz ve zalim zenginlerin elinde nesneleşip oyuncak olan kimselerin, kuralların rafa kaldırıldığı bir simülasyonda toplumsal mukavelelere, dini unsurlara, ahlak kurallarına uymaya devam etmesi beklenebilir mi?

-Her oyuncunun sonuçta tek başına uğraş etmek zorunda olduğu, kaybedenlerin sorgusuz sualsiz, mahkemesiz yargısız öldürüldüğü bir vasatta haklara riayet, merhamet, yardımlaşma, fedakârlık, feragat, mesuliyet üzere faziletler var olmaya devam edebilir mi?

-Değişen hayat koşullarının ümitleri tükettiği, gidebilecekleri yasal yollar kapanmış, dehşetleri ile yüzleşmek zorunda bırakılmış insanların ölmemek için öldürmeleri mazur görülebilir mi?

Ferdiyetçi Batı, Kolektivist Doğu

Dizinin dördüncü kısmının ismi “Stick to the Team” yani “Takıma Yapış”.

Ferdin, ferdî özgürlüklerin, hür teşebbüsün öne çıktığı Avrupa ve Kuzey Amerika toplumlarının bilakis cemaatlerin, toplumsal ve siyasi kümelerin, devletin ve bir bütün olarak “toplumun” öncelik kazandığı doğu toplumları ortasındaki farkın Güney Kore örneğinde biraz flulaştığı ileri sürülebilir.

Çok süratli bir çağdaşlaşma ve batılılaşma sürecine giren, bu süreçte süratle sekülerleşen Güney Kore’nin, tarihinden ve kültüründen getirdiği kolektivist hayat kavrayışı -tüm bu gelişmelere rağmen- o denli kolaylıkla yok olup gitmiş değil.

Güney Kore’nin çıkardığı Samsung, LG, Kia, Hyundai üzere dünya çapında meşhur markaların başında Steve Jobs, Bill Gates, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg, Elon Musk üzere bireyler yok, “chaebol” ismi verilen çok güçlü ve yalnızca ticarette değil siyasette de tesirli aileler var. Devletin de tartısı gelişmiş batılı ülkelerdekine nispetle çok daha fazla.

Birçok doğulu toplumda olduğu üzere, varlıklarını mensubu bulundukları aile, klan, cemaat üzere kümelerle manalandıran Güney Koreli alt ekonomik sınıfların mensupları, batılılaşma fırtınasıyla gelen kişiselleşme baskıları karşısında huzursuzlar.

Dizide, kapitalist kalantorların fantezi oyununda oynamak üzere seçilen “oyuncuların” hayatta yapayalnız kalmış, dışlanmış, bir küme aidiyeti veya sınıf şuuru olmayan kimseler olması dikkat cazibeli. En yakın aile bireylerinin (Gi-Hun’un annesi ve kızı, Sae-Byek’in kardeşi, Abdul Ali’nin eşi ve kızı vs.) dışında sevgi, hürmet, dostluk ve karşılıklı inanç temelinde toplumsal münasebetler kurdukları, dayanışma içine girdikleri kimsecikler yok. Bu da onları daha korunmasız, daha kırılgan yapıyor. Oynamaya zorlandıkları oyun da herkesi tek başına yarışa, “ötekileri” düşünmeyi bırakıp kişisel olarak hayatta kalmaya odaklanmaya mecbur eden bir oyun. Hatta bu o kadar o denli ki, oyunlardan birinde evli bir çift birbirine karşı oynuyor ve kazanan koca kaybeden karısını öldürüyor.

Gi-hun tüm bu zorlamalara karşın kolektif hareket edebilmenin yollarını arıyor. Herkesin Hobbes’ci manada bir tehdide dönüştüğü bir “doğa durumunda”, korkmadan uyuyabilmek için “birbirine güvenme riskini” göze alabilecek insanlardan bir küme kurup nöbet tutturuyor. Birebir şeyi yapmak isteyen rakiplerine bunu yapamayacaklarını, zira birbirlerine asla güvenemeyecek beşerler olduklarını söylüyor.

Bir yandan dua edip bir yandan cinayet işlemek

Oyuncular ortasında çok dikkat çeken bir tip var: 244 numaralı oyuncu. İnançlı bir Hristiyan. Bir yandan oyuna devam edip rakiplerini öldürürken bir yanda daima dua ediyor ilahtan af diliyor. Bir mühlet sonra bu hali ile öbür oyuncuların yansısını çekiyor. Beşinci kısımda, -daha sonra annesini her dövdüğünde ve kendisini istismar ettiğinde affedilmek üzere dua eden, en sonunda annesinin canına kıyan papaz babasını öldürmüş olduğunu öğreneceğimiz- 240 numaralı oyuncu Ji-yeong ile bu adam ortasında şu konuşma geçiyor:

240: “Şu an kime dua ediyorsun? Allah’a mı? İlah sayesinde mi hayatta olduğunu sanıyorsun? Hâlâ nefes alıyor ve o lisanını oynatabiliyorsan bunu şu yaşlı adama ve oradaki son anda fevkalade bir kurnazlık yapan o adama borçlusun. Yani birine teşekkür edeceksen onlara teşekkür et.”

244: “Seni zavallı, kayıp koyun. Bugün çarmıha gerilenlerin çığlıklarını duymuyor musun? Onların kanları ve kurban olmaları sayesinde bir gün daha yaşayabildik. Biz günahkârlar ismine Allah’a onları kurban etmeye karar verdiği için şükrettim ve dua ettim.”

240: “Saçmalık. Onları kendin öldürdün.”

Birkaç dakika sonra grup olarak bir strateji belirlemeye çalışırken tıpkı ikili ortasında bu sefer şu diyalog geçiyor:

244: “Zayıf bir kadro seçip evvel onlara saldıralım.”

240: “Tanrı’nın hizmetkârına bakın, bizden daha gaddar!”

244: “Hepimiz günahkârız aslında. Ellerimiz kana bulandı…”

244, yedinci kısımdaki “camdan sıçrama taşları” veyahut “camdan sırat köprüsü” oyununda bir oburunu iterek öldürmeden çabucak evvel şu duayı söylüyor:

– Göklerdeki Babamız, ismin kutsal kılınsın, gökte olduğu üzere dünyada da istediğin olsun. Bize karşı hata işleyenleri bağışladığımız üzere kabahatlerimizi bağışla. Ayartılmamıza müsaade verme. İlah bizi bir sıraya nazaran çağırmaz. Mahşer günü geldi çattı. Hepimiz…zaten cehenneme gideceğiz.

Adamın bu marazi hali, bu son derece rahatsız edici hâli, bu çarpık niyet halini yakalayıp anlatmak, diziye bambaşka bir derinlik katmış.

Anlaşılan o ki ülkemizde olduğu üzere Güney Kore’de de birtakım dindar beşerler bir yandan diğer insanların hakkına tecavüz ederken, büyük günahlar işlerken bir yandan da yaptıklarının ne büyük yanlışlıklar olduğunun şuurunda oldukları için acı çekiyorlar. Fakat rahatsız olmalarına karşın o yanlışları yapmaktan da geri duramıyorlar. Ne vakit tövbe edip gerçek istikamete dönmeye kalksalar, daha evvel işledikleri günahların yükü paçalarına yapışıyor. “Nasıl olsa cehennemliğim” kanısı toparlanmalarına müsaade vermiyor.

Karanlık Heyet Üyesi V.I.P.’ler

Diziyi tahminen de en çok aşağı çeken öge V.I.P.’ler. Abartılı konuşmalarıyla ve yeterlice karikatürize edilmiş “kötülükleriyle” maskeli kalantorların rol aldığı sahneler, bizde çekilen kimi dizilerdeki abuk subuk “karanlık kurul” sahnelerini hatırlatıyorlar. “Yüzlerini kıymetli taşlardan ve madenlerden yapılmış maskelerin gerisine saklamış, yeni heyecanlar arayan tatminsiz zenginlerin zımnî ve sapık kaçamakları” temalı sahneler adeta Stanley Kubrick’in 1999 üretimi “Eyes Wide Shut” sinemasından fırlamış üzere görünüyor.

Dizinin direktörü Hwang Dong-hyuk, okültizm ve satanizm göndermeleri ile, sebepsiz zalimlikleriyle artık adeta yalnızca kötülük yapmak için yaşıyormuş üzere resmettiği kapitalistleri yerden yere vurmak isterken kurşunu biraz da kendi ayağına sıkmış. Düzgünce karikatürize edilmiş, derinlikten mahrum V.I.P. karakterleri, dizinin gerçekçi anlatımına darbe vururken verilmek istenen bildirisi da zayıflatmış.

Semboller ve Göndermeler

Squid Game dizisinde, haç halinde bağlanmış fiyonklarla ikram paketi süsü verilmiş tabutlar, daire, kare ve üçgen sembolleri üzerinden oyun konsollarına yapılan göndermeler, Müslüman kaçak emekçi karakteri üzerinden yabancı çalışanların istismarına dair dikkat çekmeler, bilhassa güçlülerin işlediği kabahatler karşısında polisin ilgisizliği ve etkisizliğine dair alt metinler, borç içinde ölen yoksulların kimsenin arayıp sormayacağı kadar sahipsiz olması, dizinin baş kahramanın numarası olan 456 sayısının numerolojide bir meleğe işaret etmesi, 456 milyon Kore won’u olarak belirlenen toplam mükafatın oyuncu başına birer milyondan hesaplanmış olması, “elenen” her oyuncunun “hakkının” başkalarına paylaştırılıyor olması üzere birçok sembol ve gönderme var. Fakat gitgide uzayan bu yazıyı artık burada noktalamak icap ediyor.

Son kelam olarak şunu söyleyebiliriz: Güney Kore, enformasyon toplumu olma yolunda insan kaynağına yaptığı yatırımın karşılığını alıyor. Giderek büyüyen gelir adaletsizliğine karşı nitelikli ve incelikli formda ses yükseltmek, makul bir muhalefet lisanı kurmak Güney Kore’li düşünürlere, sanatkarlara nasip oluyor.

Squid Game dizisi çoktan, Snow Piercer ve Parasite üzere tarihe geçecek bir Güney Kore imali oldu bile. Her yerde dizi ile ilgili yorumlar yapılıyor, dizi üzerinden kapitalizmin krizi konuşuluyor, neoliberalizm tenkitleri yayınlanıyor.

İnşallah bir gün, tüm dünyayı ilgilendiren varoluşsal krizlere böylesine nitelikli biçimde neşter atabilen fikir ve sanat yapıtlarını ortaya koymak bize de nasip olur.

Karar