Globalleşen dünyayla birlikte hayatımıza giren ortak st dilimlerinin oluşumu ve tesirleri daha da değerli hale geldi. Günü, vakitlere bölmek toplu ömrün değerli gereksinimlerinden biriydi ve Antik Mısır’dan beri beşerler uzun yıllar buna bir tahlil aradı. Vakitle ortaya çıkan değişik st fikirleri ticaretin, bilhassa denizciliğin yaygınlaşmasıyla ehemmiyet kazanmaya başladı ve çağdaş manada st ve gibisi eserler üretilmeye başlandı.
ABD’den daha evvel standart st sistemine geçen İngiltere, 1884’te global bir standart st uygulaması için harekete geçti. Daha evvelce, farklı ülkeler ortası referanslar için çeşitli meridyenler kullanıldı ve bunlar ortasında en bilineni Greenwich Meridyeni’ydi. Greenwich’te bulunan gözlemevinin bilgileri o periyotta kullanılan en emniyetli ve gerçek bilgilerdi. Bu durum Greenwich Meridyeni’ne epey prestij ve ün kazandırdı.
ST DİLİMLERİ NE VAKİT VE NASIL ORTAYA ÇIKTI?
1884’te İngiltere ve ABD öncülüğünde, Washington kentinde Milletlerarası Meridyen Konferansı gerçekleşti. 25 farklı ülkenin iştirakiyle gerçekleşen konferansta, ülkeler ortak bir st dilimi belirlemeyi amaçlıyordu. Paris ve Londra ortasındaki büyük çekişme İngiltere lehine sonuçlandı. Greenwich’in o vakte kadar edindiği prestij ve sağlam bilgileri nedeniyle, Greenwich oy çoğunluğuyla başlangıç meridyeni kabul edildi.
Greenwich Mean Time yani ‘GMT’nin kabul edilmesiyle dünya, 15 derece boylam uzunluklarıyla 24 bölgeye bölündü ve 1 gün milletlerarası olarak 24 st kabul edildi. Lakin muahedeyi imzalayan birçok ülke, bu uygulamanın yalnızca bilimsel ve milletlerarası çalışmalarda kullanılması kaidesini öne koştu. Bu nedenle de İngiltere de dahil olmak üzere birçok ülke yeni st dilimi uygulamasında çok zorlandı ve alışmak dünya genelinde çok uzun vakit aldı.
TÜRKİYE MEMLEKETLER ARASI ST SİSTEMİNİ BİRİNCİ NE VAKİT KULLANDI?
Konferansa katılan ülkelerden biri olan Osmanlı Devleti de bu uygulamaya alışmakta zorluk çeken ülkeler ortasındaydı. Fakat 20. yüzyılla bir arada GMT birçok ülkede günlük hayatta da kullanılmaya başlandı. 1926 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilan edilmesinden sonra, Türkiye 30. derecedeki meridyeni ulusal st olarak kabul etti.
İlerleyen yıllarda bilimin gelişmesiyle, vakit aralıkları daha ayrıntılı ölçülmeye ve Dünya ile ilgili daha fazla bilgi edinilmeye başlandı. Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünde farklı noktalarda sürat farklılıkları olduğunu fark eden bilim insanları, Eşgüdümlü Kozmik Vakit denilen üniversal ismi UTC olan bir vakit dilimi ortaya koydular.
1963 yılında kullanılmaya başlanan UTC ile GMT ortasında aslında yalnızca 0.9 saniye fark vardır. Günlük hayata çok tesiri olmayan bu farkın, havacılık ve gibisi birçok profesyonel alanda epey değerli tesirleri oldu.
GMT NE DEMEK?
GMT, Greenwich Ortalama Vakti (Greenwich Mean Time) manasına gelir. GMT, Britanya Adaları’nın standart vakit dilimidir. İsmini Londra’nın güneydoğusundaki Greenwich kentinden alır. Burada bulunan rasathanenin üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, başlangıç meridyeni (0°) kabul edilir.
Her boylam derecesi ortası 4 dakikadır. Bu nedenle 15 derecelik her meridyen dilimi bir ste eşittir. Böylelikle 12 st doğuda, 12 st batıda olmak üzere, yeryüzü 24 st dilimine bölünmüştür. Greenwich meridyeninden doğuya hakikat gidildikçe stler ileri (+), batıya gerçek gidildikçe geri (-) masraf.
TÜRKİYE HANGİ GMT ST DİLİMİNİ KULLANIYOR?
Dünya, 15 derecelik aralıklarla 24 st dilimine ayrılmıştır. Her st diliminin ortasından geçen meridyen, o st dilimini kullanan ülkelerin ortak st ayar meridyenidir.
Türkiye kış aylarında GMT+2 ve yaz aylarında GMT+3 st dilimlerini kullanıyordu. 2016’da yapılan değişiklikle ülke sti GMT+3’e sabitlendi. Lakin uzmanlar, Türkiye’nin seçmesi gereken gereken st dilimini 45° doğu meridyeninin değil, 30° batı meridyenin olduğunu lisana getirdiler. Türkiye’nin doğu sonlarının bile dışında kalan 45° doğu meridyeni seçilmesi .
İKİ MERİDYEN ORTASI KAÇ DAKİKA?
ki ülke ortasındaki meridyen (boylam) farkını biliyorsanız, st farkını kendiniz hesaplayabilirsiniz:
1 meridyen= 4 dakika
15 meridyen = 60 dakika
Meridyenler dünyayı diklemesine 360 eşit modüle bölerler, 180 doğu, 180 batı meridyeni vardır. Farklı yarımkürelerde vakit dilimi farkını bulmak için meridyenler toplanmalıdır, birebir yarımkürede bulunan ülkelerdeki vakit farkını bulmak için meridyen sayısı birbirinden çıkarılır.
Bir ülkede birden çok st dilimi kullanılması için, ülkenin doğu-batı doğrultusunda en az 2 st dilimini kapsayacak kadar geniş olması gerekir.
DÜNYA ST DİLİMLERİ HARİTASI
Karar
