CHP’nin başvurusu üzerine, sivillerin 15 Temmuz darbe teşebbüsünün bastırılması maksadıyla yaptıkları aksiyonlardan sorumlu tutulmamasını sağlayan kanun maddesini inceleyen Anayasa Mahkemesi (AYM), sivillerin yaptıkları her fiilden sorumsuz olamayacaklarını, konusu cürüm oluşturan aksiyonların cezasız kalamayacağı, hakim-savcıların her olayı başka farklı değerlendirmesi gerektiğini vurguladı.

15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsü ve terör aksiyonlarının bastırılması kapsamında hareket eden kamu vazifelileri ve sivillerin bu nedenle sorumlu tutulmayacaklarına ait olarak 1 Şubat 2018 tarihinde 7079 sayılı Kanun çıkarıldı. CHP, kanunun Anayasa’nın 8 başka hususuna ters olduğu gerekçesiyle iptali için Anayasa Mahkemesi’ne dava açtı. CHP müractında, af düzenlemesi olduğu için yasa değişikliğinin beşte üç çoğunlukla kabul edilmesi gerektiği halde yasanın 24 ret oyuna karşılık 200 ‘evet’ oyuyla kabul edildiği belirtildi.

4 YILDÖNÜMÜNDE İPTAL İSTEMİNİ GÖRÜŞTÜ

CHP’nin iptal müractının birinci incelemesini 28 Mart 2018’de yaparak, davayı asıldan görüşmeye oybirliğiyle karar verdi. Davayı asıldan görüşmek için 15 Temmuz Darbe teşebbüsünün yıldönümünü tercih eden Yüksek Mahkeme, 16 Temmuz 2020 tarihinde iptal istemini görüşerek oybirliğiyle başvuruyu reddetti.

AYM’DEN ÇOK DEĞERLİ KARAR: HATA VARSA MAHKEME BAKACAK, AF YOK

Anayasa Mahkemesi’nin ret kararının münasebeti Resmi Gazete’de yayımlandı. Kararda, düzenlemenin af niteliğinde olmadığı belirtilirken şu  kıymetlendirme yapıldı:

“Suç teşkil eden fiillerin kural kapsamında kıymetlendirilmesi mümkün değildir. Bu prestijle kural cürüm teşkil edip etmediği değer taşımaksızın her türlü fiilin değil yalnızca darbe teşebbüsü ve terör aksiyonları ile bunların devamı niteliğindeki aksiyonların bastırılması kapsamındaki fiillerin cezai sorumluluk oluşturmayacağın belirtmektedir. İşlenen fiilin kuralda bahsedilen nitelikleri taşıyıp taşımadığı ise elbette yargı yerlerince belirlenecektir.”

Bu kararla birlikte Anayasa Mahkemesi, 15 Temmuz gecesi darbenin bastırılmasında etkin olarak yer alan sivil vatandaşların yaptığı her hareketin cezasız kalmayacağını, hukuka ters aksiyonlarının yargı tarafından değerlendirileceğini bildirmiş oldu.

KABAHAT OLUŞTURAN HAREKETLER CEZASIZ KALAMAZ

ANKA’nın AYM kararı üzerinde yaptığı incelemeye nazaran, her aksiyonun cezasız kalmayacağı şöyle vurgulandı:

“Bu çerçevede dava konusu kuralda darbe teşebbüsü ve terör hareketleri ile bunların devamı niteliğindeki aksiyonların bastırılması kapsamındaki fiillerinden ötürü bireylerin hukuksal, idari, mali ve cezai sorumluluklarının doğmayacağı belirtilmiş olup kuralın bu kapsamda olmayan, konusu haksız fiil yahut cürüm teşkil eden fillerin icra edilmesi halinde sorumsuzluk öngördüğü söylenemez. Çünkü kuralın lafzı ile üstte belirtilen getiriliş emeli dikkate alındığında kuraldan bu türlü bir sonuç çıkarmak mümkün görünmemektedir.”

SONLARI AŞAN YARGILANIR!

Haksızlık oluşturduğu gerekçesiyle yapılacak incelemelerde hakim-savcıların bu hareketlerin bastırılması kapsamında olup olmayacağının değerlendirileceği vurgulanan Anayasa Mahkemesi kararı şöyle:

“Yargı yerleri kuralda yer alan ‘bastırılma’ kapsamındaki fiilleri değerlendirirken legal müdaf üzere hukuka uygunluk nedenlerinin bulunup bulunmadığını belirlemek durumundadır. Öteki bir sözle, iptali istenen kuralın atıf yaptığı periyottaki fiillere ait olarak bir hata ya da haksız fiilin kelam konusu olup olmadığını ve hukuka uygunluk nedenlerinin bulunup bulunmadığını dikkat alacaklardır. Bu kıymetlendirme sonucunda fiile ait varılan sonucun anılan kapsamda olmadığının yahut bunun sonlarını aştığının tespit edilmesi halinde sorumluluk gündeme gelecektir.”

YASA HUDUTLU VAKİT DİLİMİNİ KAPSIYOR

Hukuk devletinde kuralların duraksamaya yer vermeyecek halde açık, net ve anlaşılır olması gerektiğini bildiren Anayasa Mahkemesi, kanun yapma tekniği nedeniyle her bir aksiyon tek tek yazılamadığı için maddede, “terör hareketleri ile bunların devamı niteliğindeki hareketlerin bastırılması kapsamında” denildiğine işaret etti. Maddede yer alan “devamı” ibaresinin 15 Temmuz sonrasındaki hareketler için de genişletilebileceği yorumlarını kabul etmezken, “gerçekleştirilen darbe teşebbüsü ve terör aksiyonları anlık fiiller olmayıp aşikâr bir vakte yayılmıştır. Bu nedenle darbe teşebbüsü ve terör hareketleri ile banlarla temaslı olarak çabucak sonrasındaki sonlu vakitte meydana gelen fiilleri kapsadığı anlaşılmaktadır” denildi.

AĞIR TRRUZA KARŞI İSTİSNAİ KOŞULLARDA HUKUKA AYRILIK OLMAZ

15 Temmuz ile ilgili olarak daha evvel alınan kararlara göndermede bulunulan AYM kararında, “Dolayısıyla başta egemenliği gasp edilmeye çalışılan millet olmak üzere millet ismine egemenliği kullanmaya yetkili organlar ağır bir trruz altında olduğundan, bu olağandışı ve istisnai kaideler altında kelam konusu akınların bastırılmasına yönelik ve yalnızca bununla sonlu aksiyonların hukuka karşıt fiiller olarak nitelendirilemeyeceği açıktır” denilmesi de dikkat çekti.

İSTİSNAİ KOŞULLAR NEDENİYLE

Darbe teşebbüsünü yapanların değerli kısmının kamu vazifelisi olması nedeniyle istisnai ve sıra dışı özellik barındırdığı için ortaya çıkabilecek tereddütlerin giderilmesi gerektiği belirtilen AYM kararında, “bu kapsamda kuralla egemenlik hakkına sahip çıkan vatandaşların rastgele bir ziyana uğrama ihtimalinin baştan bertaraf edilmesi maksadıyla anılan düzenlemeyi yapma muhtaçlığı duyulduğu anlaşılmaktadır” denildi.  

Karar