KARAR müellifi Taha Akyol’un ‘Onlar da Kahramandı’ kitabı Doğan Kitap tarafından ‘Güce Boyun Eğmediler’ alt başlığı ile okuyucuyla buluşturuldu. Akyol, Yargıç Suphi Bey’den, Fethi Okyar’a tarih sahnemizde otoriteye boyun eğmeyen siyasetçilerin, hukukçuların kahramanlık hikayelerini bir araya topladığı kitapta okurlarına sıkıntı vakitte doğruyu söyleyebilme yüreğinin kıymetini hatırlatıyor. Satır aralarında tarih sahnesine utançla kaydolanlara da konum veren muharrir birebir devirde kimlerden yana olduğumuzu sorgulama fırsatı da sunuyor. Televizyondan matbuata yarım asırlık meslek hayatı boyunca birçok kahramanlık hikayesine yakından tanıklık eden duayen gazeteci-yazar Akyol ile kısa devranda 2. baskısı okuyucu ile buluşan kitabı vesilesiyle itt kültürünü ve dokuz köyden kovulmayı göze meydanları konuştuk. 

Sayın Akyol, ‘Onlar da Kahramandı’ kitabınızın 2. baskısı kısa vakitte okuyucuyla buluştu. Evvela isminden başlamak istiyorum çünkü oradaki ‘-da’ bağlacı dikkat alımlı. Kapağın gerisindeki şahsiyetleri kahraman olarak görülmemesinden mi tasa ettiniz?

Kitabıma ‘Onlar da Kahramandı’ ismini vermemin sebebi, bizde kahramanlık kavramının çok sefer askerlikle ilgili olarak anlaşılmasıdır. Halbuki ‘medeni cesaret’ diye bir kavram da var. Sivil hayatta da kişiler riskleri göze olarak rastgele bir güç önünde yanlışsız bildiklerini savunabilirler. Basınç altında bir hakim düşünün, her bir ağırlığa göğüs gerekerek gerçek bildiği kararı veriyor. Bu kakar yüzünden gayrı bir vilayet yahut ilçeye sürülebilir. Medya yahut siyaset sahasında linçlere maruz kalabilir. Bu türlü bir  hakim kahraman değil midir?

Siyaset ortamında, bir başbakan düşünün, daha yüksek bir otoritenin talebini reddediyor, bu yüzden makamını kaybediyor. Kahraman değil midir? Milletvekili düşünün, bir daha aday yapılmama riski var fakat o yanlış bulduğu bir kanuna red oyu veriyor. Kahraman değil midir? Kitabımda tarihimizden bu türlü örnekler anlatılıyor.

Onun için kitabım ‘Güce Boyun Eğmediler’ alt başlığını taşıyor. Özetle ‘dokuz köyden kovulmayı’ göze alarak hakikat bildiğini yazmak, söylemek, yapmak… Bu kültür otoriter geleneğin güçlü olduğu topluluklarda zayıftır. Bunu görüyoruz. Bizim tarihimizde yalnızca harp meydanlarında değil, bu sahalara da kahramanlar var, istiyorum ki bu gerçek görülsün; rol modellerimiz olsunlar.

İTT KÜLTÜRÜNÜN GERISINDEKI DEHŞET VE NİMET BEKLENTİSİ 

Yargıç Suphi Paşa’dan milletvekili Sıtkı Yırcalı’ya, kitapta yan verdiğiniz isimler güç vakitte doğruyu söyleyebilen daha akıllıcası bulundukları sahalarda ‘otoriteye itt’ kültüründe gedik açan insan portreleri sunuyor okuyucuya. İlimden bilime ya da devlet adamlığına itt kültürünün temelinde nasıl bir insan tipi yatıyor sizce?

Bu sorudaki ‘zor vakitte doğruyu söyleyebilen’ sözü değerli. Doğruyu söylemenin sıkıntı olduğu vakit, otoriter kültür geleneğinde daha sıklıkla görülür. Bütün milletlerin tarihinde bu ‘zor zamanlar’ daha çoktu. Siyasi idamlar, sürgünler, hapisler…

Bizim tarihimizde ‘siyaseten katl’ müessesenin yarattığı kaygı ve ‘mansıp’ müessesesinin yarattığı nimet beklentisi, açık konuşmayı, eleştiriyi, hele de ‘zor vakitlerde konuşmayı’ büsbütün güçleştiren bir itt kültürü yarattı. İslam tarihinde Cevdet Paşa, Muaviye’yi anlatırken etrafındaki fukahanın (hukukçular) ağız açmaya korktuklarını muharrir. 

Bizim tarihimizde 2. Meşrutiyet İslamcıları, istibdat tenkitlerinde ‘kelam hürriyeti’nin, yani konuşmanın zorlaştırılmış olmasını inhitat (çöküş) sebepleri arasında sayarlardı.

Abdülhamid devrinde, İslamcı sadrazam Tunuslu Hayrettin Paşa’nın kitabı, o sadrazamken yasakladı! Tanpınar’a nazaran ‘kendi fikrinin sahibi’ olan ve bunu hamasetle söyleyen düşünürümüz, Namık Kemal’di. Namık Kemal’e kadar gecikme!

Cumhuriyet tarihinde bol bol yasaklar ve ‘fikir suçları’ var. Sağ sol fark etmiyor, güçlü olan öbürünün konuşmasını istemiyor. Hâlâ bu türlü… 

UTANÇ ŞUURU GELİŞMELİ

Siyaset sahnesinde sık sık gündeme taşınan bir husus 1960 darbesi, Menderes ve Yassıada. Kitabınızdaki şahsiyetlerden biri de o periyodun Yargıtay Yöneticisi, ‘adalet kahramanı’ Recai Seçkin. Darbenin başındaki adamın, Org. Cemal Gürsel’in önünde ‘güce boyun eğilerek’ verilen kararın bir zulüm olacağını söyleyebiliyor. Yassıada Duruşma Lideri Salim Başol ise Menderes ve arkadaşlarına “Sizi buraya tıkan kuvvet bu türlü istemiş” diyebilen bir isim. Bugün bir duruşma salonunda ikisi karşı zıdda gelse size nazaran Salim Başol mu Recai Seçkin mi kahraman olur?

Elbette Recai Seçkin kahraman… Kitabımda anlattığım kahraman yargıçlardan biri merhum Recai Seçkin’dir. Bugün Yassıada Duruşması, olağan hakim, fevkalade duruşma yasağı, hakim teminatı üzere metot hukukunun temel unsurlarını yıkan bir ihtilal duruşması örneğidir. Orada lafta yargıçlık yapanlar için de utan vericidir.

Bu vakaları anlatmanın yararı şudur: Her devirde yargıçlar tarihe isimlerini bırakırlar, ya Salim Başol üzere utançla, ya Recai Seçkin üzere onurla… Bu şuuru geliştirmenin değerli olduğuna inanıyorum.

BUGÜN HERKES KENDİNDEN YANA

Televizyondan matbuata, Türkiye’nin yarım asırlık macerasına yakından tanıklık ettiğiniz bir gazetecilik tecrübeniz var. Her gün manşette olması gerekenler, bugünün kahramanları kimler size nazaran?

Kitabımda bugüne girmedim. Bunun sebebi, bugün çok politize bir ortamdayız, herkes kendinden yana! Halbuki tarihî öneklerin daha bir anlatılabilir ve anlaşılabilir olduğunu düşündüm. Dahası, bugün siyaset meydanında vuruşanlardan falancaları kahraman diye manen ödüllendirecek binlerce, milyonlarca ‘taraftar’ var zaten! Benim kitapta savunduğum kahraman tipi, kendi otoritesinin cengaverleri değil, tersine güç cengine itiraz edenlerdir.

KEMAL TAHİR’İN İTHAMINI HİÇBİR KAYNAKTA GÖRMEDİM

Partizan ittihatçıların partiye ihanetle suçladığı Fethi Okyar’ı siyaset sahnesine hakim öfke lisanının önünde, bir ahlak ve sağduyu örneği olarak tanımlıyorsunuz. Kemal Tahir ise kendisini bir gazeteci olarak kurguladığı ‘Yol Ayrımı’ romanında Paris Büyükelçisi Okyar’ı rüşvet almakla itham ediyor… Ne düşünüyorsunuz?

Fethi Okyar kendi deyişiyle bir ‘hürriyetperver’dir. Cumhurbaşkanı Atatürk’ün Takrir-i Sükun Kanunu talebini “Ben hürriyetperverim” diyerek kabul etmeyen, bu prensipli davranışıyla başbakanlıktan uzaklaştırılan unsurlu bir siyasetçidir. Eylül 1930’da, Hür Fırka başkanı olarak Meclis’te yaptığı konuşma, bizim fikir hürriyeti tarihimizin en değerli hitabelerinden biridir. İrtica ve tehlikeler önünde sert davranmamakla suçlandığında “Evet ben hürriyetperverim!” diye haykırmıştır. Kemal Tahir o yazdıklarını nereden aldı bilmiyorum. Ben Fethi Bey’i çok inceledim, hiçbir kaynakta bu türlü bir argüman görmedim. En keskin hasımlarından bile bu türlü bir suçlama duymadım. Şarksa elbette çok vahim lakin bu onun bir ‘hürriyetperver’ olduğu ve bunda unsurları davrandığı gerçeğini değiştirmez.

Dip Not: Bugüne kadar 30’a yakın kitaba imza atan Taha Akyol, 2019’da Selçuklu Vakfı tarafından ‘Erol Güngör Kültür ve Niyet Ödülü’ne layık görüldü.

Karar