TANER AY
Köpeklere dair romanlar denilince, aklıma daima Eric Knight’ın ‘Yuvaya Dönüş’ü geliyor. Bunun nedeni, satın aldığım birinci ‘büyük eserler’den biri olmasıydı. Romanı 1964 yahut 1965 yılında, İyi Gün Yayınları’nın 1962 baskısından okumuştum. Açık mavi yer üzerine bir Collie cinsi köpeğin resmedildiği kapak dizaynını çok iyi anımsıyorum. Kapakta muharririn ismi yoktu, kırmızı bandın üzerine beyaz harflerle iki sıra olarak ‘Yuvaya Dönüş’, onun altınaysa siyah harflerle ‘Lassie’ yazılmıştı. Lassie isimli köpeğin hikayesi birinci olarak ‘The Saturday Evening Post’ mecmuasının 17 Aralık 1938 günlü nüshasında yayımlanmış. Çok sevilince, Knight, hikayeyi genişleterek romana dönüştürmüştü ve Lassie’nin romanı 1940 yılında The John C. Winston Company tarafından Marguerite Kirmse’nin desenleriyle yayımlanmıştı. Mlesef Eric Knight romanının sinema uyarlamasını göremedi. 15 Ocak 1943 günü şimdi 45 yaşındayken Hollanda Guyanası’nda geçirdiği bir uçak kazasında hayatını kaybetti. Ancak, MGM’in sinemasından sonra müteveffanın şöhreti birden büyüdü ve ‘Yuvaya Dönüş’ pek çok lisana çevrildi. Bizde de birinci baskısını sanırım 1958 yılında İyi Gün Yayınları’ndan yapmıştı.
Bunları VakıfBank Kültür Yayınları’ndan çıkan ‘Sahibini Bekleyen Av Köpeği’nin Sounder’ini ve ‘Mavi Gökyüzü’nün Arzılan’ını okurken anımsadım. William H. Armstrong’un ‘Sounder’i 1969 yılında Harper&Row tarafından James Barkley’in desenleriyle yayımlanmıştı. Newbery Ödülü’ne rağmen bir müddet ilgi görmeyen romanı 1972 yılında Martin Ritt sinemaya uyarlayınca, Sounder bir iki yıl içinde herkesin dünyasına giriverir. Sounder, altı köpeğin sesine bedel havlamasıyla doğuşçu bir av köpeğidir. Lakin, Beyaz Amerika’nın ırkçı kırsalındaki fakir bir siyah ailenin ailenin köpeği olması onun destansı talihsizliğidir. Romanın bugüne kadar neden lisanımıza çevrilmediğiniyse, yıllardır merâk eder dururdum. Kırk yıllık arkadaşım Adnan Özer’in editörlüğünde ve Adnan’ın oğlu Doğu Rüzgâr’ın çevirisiyle yayımlandığını öğrendiğimdeyse çok sevindim. Çabucak okudum. Adnan’ı tercihi, Doğu Rüzgâr’ı da nefis çevirisi için tebrik ederim. Armstrong’un romanını asla yalnızca Sounder isimli bir köpeğin hikayesi olarak düşünmeyin, Hemingway usulü çok katmanlı üslûbunda karşınıza Beyaz Amerika’nın kırsalı bütün dehşetiyle çıkacaktır.
Galsan Çınak’ın ‘Mavi Gökyüzü’ romanıysa beni büyüledi ve vakit zaman Cengiz Aytmatov romanı okuyormuşum hissine kapılmama neden oldu. Galsan Çınak’ı bugün daha fazla Altay Tuvaları’nın manevî başkanı olarak biliyoruz. Bolşevik rejimin dağıttığı halkından 140 soydaşını cetlerinin Altaylardaki otlaklarında tekrar bir ortaya getirmek için 1995 yılında 139 deve, 330 at, 30 köpek, 16 tavuk ve bir kedi ile Büyük Seyahate çıkarmıştı. Yazdıklarının 1976-1986 ortasında SSCB’nde yasaklandığı biliniyor. Fakat Bolşevik rejimin yıkılmasından sonra yapıtlarının kıymeti anlaşılmış. ‘Mavi Gökyüzü’ aslında Çınak’ın otobiyografik üçlemesinin birinci cildi. Bir görüşmemiz sırasında, Adnan Özer, Galsan Çınak’ın üçlemesini, ‘90’lı yıllarda birkaç büyük yayınevine önerdiğini, lakin hiç birinin Bolşeviklerin yasakladığı Tuva halkından bir Moğol müellifle ilgilenmediğini belirtti. Şaşırmadım. Umarım VakıfBank Kültür Yayınları üçlemenin öbür ciltlerini de yayımlar. İnanın, romanın ‘Arzılan’ kısmı hepinizin rûhunu çok acıtacaktır. Orhan Düz’ün çevirisinin ve R. Ebrar Akıncı’nın takdim yazısının bedelini söz etmek içinse her söz yetersiz kalır…
Karar
