AK Parti ve MHP’nin TBMM’ye sunduğu seçim kanunu tasarısına nazaran baraj yüzde 7’ye çekilecek. Meclis’te küme koşulu kaldırılacak fakat partilerin seçimden 6 ay evvel 41 vilayette örgütlenmesi gerekecek. Her partinin oy oranının temel alınacağı d’Hont modeli uygulanacak. Küçük partiler ittifakla barajı geçse bile vekil çıkarmakta zorlanacak. Teklifte, Erdoğan’ın ‘Cumhurbaşkanı’ sıfatıyla seçim çalışmalarına katılabilmesinin de önü açıldı.
‘SİSTEMLE OYNAMAYA BAŞLAYAN İKTİDAR GİDİCİ OLDUĞUNU BİLİYOR’
Altı parti ittifak bildirileri verirken gelen teklifin muhalefetin önünü kesmeye yönelik atılım olduğu lisana getirildi. ‘Mevcut kanunda ittifakların toplam oyuna nazaran vekil dağılımı yapılıyordu artık her parti kendi oyu kadar vekil çıkaracak’ vurgusu yapıldı. İYİ Partili İsmail Tatlıoğlu “Bu işin kuralı kalmadı” reaksiyonunu gösterdi. CHP Sözcüsü Faik Öztrak “İktidar seçim sistemiyle oynamaya başladıysa gidici olduğunu artık biliyordur” dedi.
‘YA DAHA AZ VEKİL YA TEK LİSTE’ ATILIMI
AK Parti ve MHP üzerinde aylardır çalıştığı seçim kanunu teklifini Meclis’e sundu. Barajın yüzde 7’ye düşürülmesini öngören teklifteki en kritik atak ittifakların tesirinin azaltılması oldu. Seçim bölgelerinde her partinin kendi oy oranında vekil çıkarmasını sağlayan ‘D’Hondt sistemine dönüldü. Oy oranı düşük partilerin vekil çıkarma ihtimali azaldı. Bu adım ‘muhalefet üzerinde ortak liste baskısı’ olarak yorumlandı.
AK Parti ve MHP’nin imzasını taşıyan Milletvekili Seçimi Kanunu ve Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Başkanlığı’na sunuldu. 15 unsurluk teklifte yüzde 10 olan seçim barajının yüzde 7’ye indirilmesi öngörüldü. Teklifte şu unsurlar öne çıktı: “Seçime girme yeterliliğinde Meclis’te parti kümesi olma koşulu kaldırılacak. Partilerin seçimden 6 ay evvel en az 41 vilayette örgütlenmeyi tamamlamaları gerekecek. Vilayet ve ilçe seçim şurası lider ve üyeleri, birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar ortasından kurayla belirlenecek. Seçimlere kısa bir müddet kala seçmen kütüklerinin yer değiştirilmesi mümkün olmayacak. Tayin ve atama üzere mecburî haller istisna tutulacak. Siyasi partiler seçim etrafında gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın artık oylarından faydalanarak milletvekili çıkaramayacak.”
Teklifi AK Parti Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ve MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız açıkladı. Yazıcı “İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde, seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı, ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim etrafında almış olduğu oy sayısı dikkate alınarak bu hususun üçüncü fıkrasına nazaran yapılır” kararının ekleneceğini bildirdi. Yazıcı, bu kapsamda D’Hondt sisteminin uygulanmasını önerdiklerini söyledi.
Barajın yüzde 7’ye düşürülerek daha fazla görüşün Meclis’te bulunması ve temsilde adaletin güçlendirilmesinin hedeflendiğini ileri süren Yıldız da Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 34’üncü unsurunda yapılan değişikle, ittifakı oluşturan siyasi partilerin, her birinin çıkaracağı milletvekili sayısının hesaplanmasında her seçim bölgesinde, ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel D’Hondt uygulamasıyla belirleneceğini kaydetti. Yıldız “Önerilen bu değişiklikle ittifaklarının ortak hedefi ve maksatlarının yanı sıra program ve ittifak dışı maksat prestijiyle ittifak içinde görünür olan her partinin, ittifak dışında görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde makul bir ortak amaç yahut amaç ötesinde seçmen iradesinin kendi partisi dışında öbür partilere yansımaması da gözetilmiştir” dedi.
“D’Hondt sisteminin mevcut durumdan farkı ne olacak?” sorusu üzerine Yazıcı, şunları söyledi: “İttifakın mevcut durumda barajı geçmesi halinde oylar ittifak içinde toplanıyor. Kaç milletvekili çıkaracağı da genel D’Hondt sıralamasına giriyor, ittifak farklı bir kategori haline geliyor. İttifakı oluşturan partilerin, o milletvekilleri tekrar oy oranlarına nazaran, ortak oyun da dağılım hesabı yapılmak suretiyle kendi içinde hesaplanıyor. Burada biz bunu ayrıştırdık, her partinin D’Hondt uygulamasında görünür olmasını sağladık. İttifakı oluşturan partilerin oy oranları, ittifak çerçevesinde oyu belirlenecek, o oyla birlikte D’Hondt sıralamasına girecek. İttifak içinde aldıkları oy ittifak içinde belirlenecek, sonra ittifakı oluşturan her partinin aldığı oyun ölçüsü oranları D’Hondt sıralamasında süreç görecek. ‘Artık oy’ yansıması, oy verme hakkının sapmasına yol açıyor, bunu ortadan kaldırıyoruz.”
Yıldız da “Siyasi partiler, seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın artık oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak. Bunun açık izahı budur. Türkiye genel barajını ittifakla geçecek fakat milletvekili çıkarması partinin kendi oyuna bağlı, artık oylardan faydalanılamayacak. Zira bu, çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur” dedi. Yıldız, kanunun yürürlüğe girdikten bir yıl geçmeden uygulanamayacağını hatırlatıp “Erken seçim tartışmalarına son verilmiştir” tabirini kullandı.
‘EN AZ 23 KOLTUK CUMHUR’A GEÇİYOR’
Siyasi Bilimci Edgar Şar, ittifak içi partilerin koltuğa dönüşmeyen oyların manasının kalmadığını söyledi. 24 Haziran’da CHP’nin bu yolla Elazığ ve Kahramanmaraş’ta vekil çıkarabildiğini anımsatan Şar “2018’de Cumhur İttifakı’nın da işine yarayan bu adap, yeni partilerin iştirakiyle 2023’te muhtemelen daha çok Millet İttifakı’nın işine gelecekti. Muhakkak ki kapsamlı projeksiyonlar yapılmış bu karar için. Ortak listenin bu probleme kesin tahlil olduğuna şimdiden çok emin olmamak lazım. 6 Parti’nin ortak listesi, muhalefeti kampanya yapmaktan alıkoyacak iç tartışmalara yöneltebilir” tabirlerini kullandı. Gazeteci Gökhan Özbek de toplumsal medya paylaşımında artık oylarla 2018 kazanılan-kaybedilen vekil sayılarını tahlil etti. Özbek “2018 sonuçları baz aldığımızda en az muhalefetin 23 milletvekili AKP-MHP’ye geçiyor. İktidar anayasa değiştirecek 360 gücüne erişmeye çalışacak. Tabi 2018 seçim sonuçlarını yakalarsa” dedi.
SİSTEMLE OYNAYAN GİDECEĞİNİ BİLİYORDUR
CHP Sözcüsü Faik Öztrak: Bir iktidar seçim sistemiyle oynamaya başladıysa, Gidici olduğunu artık kendisi de biliyordur. Geliyor gelmekte olan.
İYİ Parti Küme Lideri İsmail Tatlıoğlu: ‘İktidar ve Erdoğan’a verilmeyen oylar geçersizdir’ teklifiyle bile gelirlerse şaşmamak lazım. Zira artık bu işin kuralı ve standardı kaçmış durumda.
HDP Küme Başkanvekili Meral Danış Beştaş: Büsbütün kendi bekalarını sağlamak için hazırlanan bir teklif. Millet İttifakı ve öteki ittifaklara karşı temel bir atılım. Bu teklif ‘yeniliyoruz, düşüş halindeyiz’ demenin ismi. İtiraf tıpkı vakitte. Çatlak o kadar büyük ki boyalarla, yamalarla kapatamayacaksınız.
TASARI ‘SAĞ SEÇMEN CHP’YE OY VERMEZ’ MANTIĞI ÜZERİNE ŞURASI
(Rawest Araştırma) Roj Girasun: “Yeni kanun teklifi muhalefetin irili ufaklı bütün kümelerini tek listeden milletvekili adayları çıkarmaya zorluyor. Bu fikir Millet İttifakı içindeki sağ seçmenin kerhen de olsa CHP’ye oy vermeyeceği mantığı üzerine şurası. Yeni seçim kanununun birinci etapta gösterdiği muhalefet için önemli handikapları olacağı. Lakin MHP bu sistemde 1991 seçimlerinde yüzde 10,74’lük oy oranına rağmen seçim etrafı barajları yüzünden sadece 7 milletvekilliği kazanabilen DSP durumuna düşerek şok yaşayabilir. Teklifin gösterdiği bir şey daha var. DEVA ve Gelecek partilerinin iktidar için o kadar ‘küçük partiler’ olmadığı.”
(MAK Araştırma) Mehmet Ali Kulat: “En değerli atak; %7 baraj oranında bir partinin % 7 oy alması değil, bir ittifakın % 7 olması ile üçüncü ittifaka yol verip Millet İttifakı’nın bölünmesine kapı açma atağı üzere duruyor. Satranç atağı… DEVA, Gelecek ve diğer partilerin ittifaktan kopması ya da yeni girebilecek partilere havuç sunuluyor.”
(Avrasya Araştırma) Kemal Özkiraz: “MHP’ye ekstradan 22 sandalye kazandırma uğraşı… Altılı ittifak tek listeyle seçime girerse bu sistem AKP’nin elinde patlar.”
(Türkiye Raporu) Can Selçuki: “İttifaklar vekil aritmetiği açısından manasını yitiriyor. Küçük partiler muhtemelen büyük parti listelerinde yer arayacak. Partiler ittifaklar marifetiyle baraj sorunu yaşamayacak fakat aldıkları oylar çok düşük kalacağı için vekil çıkartmakta zorlanacaklar. İttifakların kütle tesiri ortadan kalkıyor.”
Karar
