Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kavala açıklaması yapan 10 ülke büyükelçisinin “istenmeyen adam” ilan edilmesi talimatını VOA Türkçe’ye yorumlayan uzmanlar, bu kararın uygulanmasının Avrupa ve ABD’yle bağları daha külfetli günlere taşıyacağı yorumunu yapıyor.

10 ülkenin büyükelçisi yahut maslahatgüzarı 18 Ekim’de ortak bir açıklama yayınlayarak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) hür bırakılması kararı almasına karşın işadamı Osman Kavala’nın dört yıldır Silivri Cezaevi’nde tutuklu olduğuna dikkat çekmişti. Türkiye’ye üyesi olduğu Avrupa Kurulu’nun kararları ve imza attığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hatırlatıldığı açıklama sonrası, münasebetlerde tansiyon yükseldi.

Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Türkiye’deki büyükelçi ya da maslahatgüzar seviyesindeki diplomatik misyonları ismine yapılan ortak açıklamaya karşı Türkiye’nin “persona non grata” (istenmeyen adam) uygulamasını hayata geçirmesi ihtimali Ankara’da bir anda gündemin en üst sıralarına yerleşti. Fakat Dışişleri Bakanlığı’ndan, basın mensuplarınca yöneltilen sorulara şimdi cevap gelmedi.

“PERSONA NON GRATA” KARARI SAHİDEN ALINIR MI?

Erdoğan’ın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na “persona non grata” yani “istenmeyen kişi” ilan edilmeleri tarafında talimat verdiğini söylediği ortak açıklama imzacısı ülkelerin temsilciliklerinden de şimdi bir açıklama gelmedi.

Türkiye’nin Erdoğan’ın açıklamaları doğrultusunda, kelam konusu ortak açıklamayı imzalayan Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın büyükelçileri yahut maslahatgüzarları hakkında “persona non grata” kararı alıp almayacağı merak konusu.

YAŞAR YAKIŞ: ELÇİLER TALİMATI SAVAŞ İLANINDAN EVVELKİ ADIM

Hususa ait VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AK Parti’nin kurucu isimlerinden, AK Parti hükümetindeki birinci Dışişleri Bakanı Yaşar Yakış, Erdoğan’ın talimatını uygulatabileceğini lakin bundan Türkiye’nin ziyan gereceğini söyledi.

Yakış, “Ben yaptım oldu derseniz yapılır. Diplomatik geleneklerimizde emsali görülmemiş bir durum olacaktır. Diplomatlar ile ilgili ‘persona non grata’ ilan ettiğinizde kelam konusu ülkelerle diplomatik bağlarınızı önemli bir çıkmaza sürüklemiş olursunuz. Bu uygulama diplomatik ilgilerde, geçmişi itibariyle savaş ilan edilmesinden bir öncesindeki adım olarak yorumlanmaktadır.

Bahsi geçen diplomatlarca böylesi bir ortak açıklama yapmaları gerekir mi gerekmez mi probleminden bağımsız olarak kıymetlendirme yapmalıyız. Zira Türkiye bu diplomatlar hakkında bu türlü bir karar alırsa her ülke kendi karşı atağını yapacaktır. Türkiye bundan ziyan görecektir” dedi.

Emekli Büyükelçi Yaşar Yakış, Türkiye’nin haksız olduğuna inandığı açıklamaya karşı diplomatik hal alabileceğini fakat diplomatik münasebetleri tümüyle tartışmalı, külfetli hale getirecek bir adıma gereksinim olmadığını düşündüğünü kaydetti.

Yakış, “Diplomaside kelam konusu ülkeler de bizim diplomatlarımızla ilgili mütekabiliyet temeline bağlı formda tıpkı kararı alabilir. Lakin almayabilir de. Külliyen bu ülkelerce nasıl bir karşı atak yapılmasına karar verileceğiyle ilgili olacaktır neler olabileceği” açıklamasında bulundu.

“Lüksemburg’daki kararlar paralelinde Türkiye’ye karşı bir dizi tedbir hali hazırda Avrupa Birliği’nin gündemindeydi” anımsatması yapan Yakış, şayet Türkiye böylesi bir adım atarsa Avrupa Birliği’nin tavrını sertleştirebileceğini işaret etti.

Roma’da 30-31 Ekim’de gerçekleştirilmesi planlanan G-20 toplantısında Erdoğan’ın ABD Lideri Joe Biden ile görüşmeyi öngördüğünü de kaydeden Yakış, “Bu yapılma mümkünlüğü gündemde olan görüşme de tehlikeye girecek.

ABD Kongresi’nin her iki kanadında F-35 askeri uçak projesinden Türkiye’den çıkartılması sonrasında esasen var olan Türkiye aykırılığını pekiştirebilecektir. Hasebiyle Türkiye, F-16 askeri uçak modernizasyonu üzere taleplerine olumlu cevap alamayacaktır. Öncesinde bu türlü bir adım atılması, Erdoğan’ın Biden ile ilgilerini olumsuz etkileyecektir” diye konuştu.

OĞUZ DEMİRALP: TÜRKİYE’NİN BATI DÜNYASINDAN İZOLASYONU ARTACAK

Avrupa Kurulu başta olmak üzere Türkiye’yi Avrupa nezdinde temsil etmiş tecrübeli diplomatlardan emekli Büyükelçi Oğuz Demiralp de, “Sonuçları iyi olmayacaktır. Persona non grata ilan ettiğinizde o ülkeler de karşılık da verirse Türkiye’nin memleketler arası platformlardaki tüm diplomatik temaslarını olumsuz etkileyecektir” dedi.

VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Demiralp, “Elçiler hakkında persona non grata ilanı yapılan ortak açıklamaya karşı bir manada orantısız reaksiyon gösterilmesi de olacaktır. Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi ve o çerçevedeki AİHM’in kararına uyulmaması, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliği boyutunda tartıştırmaktadır.

Avrupa Konseyi’nde esasen Kasım ayında Türkiye’yle ilgili görüşme yapılacaktır. Şayet Konsey’in, Türkiye’ye anlayışlı tavır alma ihtimali varsa da o ihtimal çok önemli azalacaktır. Türkiye’nin Batı dünyasında izolasyonu arttıracaktır. Bu on devlet, Batı dünyasını temsil etmek noktasında devletler” diye konuştu.

FARUK LOĞOĞLU: TÜRKİYE ALEYHİNE PANDORANIN KUTUSU AÇILACAKTIR

Dışişleri Bakanlığı’nın geçmişteki müsteşarlarından tecrübeli diplomat, emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da, VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Türkiye’deki konseyi idare sistemine bakıldığında bunun uygulanabileceğini düşünüyorum. ‘Talimat verdim’ dediği için uygulanabilecektir.

Uygulanmaması gerektiğini umuyorum fakat.. Dışişleri Bakanlığı’nın bunun misillemelere, yansılara yol açacak bir pandora kutusu olduğunu anlatmasını umut ediyorum. Umarım verilebilecek karşı reaksiyonları Dışişleri’nin anlatması imkanı olur lakin bundan şüpheliyim. Dışişleri Bakanlığı’nın yapması gereken yürütme makamı olan Cumhurbaşkanı’nı bunun Türkiye’nin aleyhine olacağı konusunda uyarmaktır fakat yapmayacaktır diye düşünüyorum. Türkiye Cumhuriyeti tıpkı anda on ülke diplomatı hakkında bunun bir emsali yoktur.” dedi.

Kelam konusu on ülke tarafından “mütekabiliyet” aslına dayalı olarak reaksiyon verme ihtimali bulunduğunu kaydeden Loğoğlu, Türkiye’nin bu ülkelerdeki büyükelçileri için de emsal formda sınırdışı etme kararı işletilebileceğine işaret etti.

Loğoğlu, “Ama sorun yalnızca diplomatlar boyutu değil. Bu ülkeler ile siyasi, ekonomik, toplumsal ve askeri bağlantılarımız var. Bu devletin yalnızca göstereceği reaksiyonla sonlu kalmayacaktır. Mesela ABD Kongresi, Türk–Amerikan münasebetlerini allak bullak edecektir. Halihazırda askeri ilgiler konusunda reaksiyonlu iken ABD Kongresi Ermeni soykırımı üzere pek çok mevzuyu gündeme getirecektir” değerlendirmesini paylaştı.

“Elçilerce hukuksal bir mevzu siyasallaştırıldı ve Kavala’ya da yararı olur mu problemi farklı konu” diyen Loğoğlu, “Ama bu diplomatları ‘istenmeyen kişi’ ilan etmek ise Türkiye için pandora kutusunu açacaktır. Avrupa Kurulu üzere tüm sistemlerde Türkiye aleyhine süreçler işleyecektir” diye konuştu.

Karar