Cumhurbaşkanı Erdoğan evvelki gün Adana’da yaptığı konuşmada “Küresel güç, mal, hizmet fiyatları fahiş oranlarda arttığı halde bunları 3’te 1’i, 5’te 1’i oranında yansıtarak vatandaşlarımızı koruyoruz” dedi.

Evvel bir tespiti yapalım: Global güç fiyatları artıyor mu? Artıyorsa ne kadar arttı?

Petrol fiyatı artık 80 doların üzerinde. Doğal gaz fiyatı da artık 6 dolar düzeylerinde seyrediyor.

Geçen yıl pandemi ile bir arada dünya varlık fiyatları adeta yere çakılmıştı. Petrol fiyatı da bir orta 20 doların altına düşmesine karşın 2020 yılında ortalama 40-45 dolar aralığında seyretti. Şu anda fiyatlar petrolde yüzde 100 artış göstermiş oldu.

Doğal gazda da benzeri durum var. Geçen yıl 1,6 dolara kadar düşen doğal gaz fiyatları 2020 yılını yaklaşık 2,20 dolar ortalama ile kapattı. Şu anda fiyatlar 6,0 dolar düzeyinde olduğuna nazaran burada da yüzde 160 bir artış yaşandı diyebiliriz.

İyi lakin bu artışlar geçen yılın fiyatları. Yani herkes meskene kapanmış ve ekonomiler durmuştu.

Biraz eskiye gidelim: 2008 haziran ayında doğal gaz fiyatları 8-9 dolar bandından 12,8 dolara yükseliyor. Hatta Nisan 2008-Temmuz 2008 ortasında ortalama doğal gaz fiyatı 11,5 dolar oluyor. Tekrar Nisan 2008-Temmuz 2008 ortasında petrol fiyatları da 127,1 dolar seviyesinde gerçekleşiyor. (Bu ortada birkaç günlük olsa da petrol fiyatları 145 doları görüyor)

Lakin o günlerde 1 dolar 1,25 TL civarında süreç görüyordu.

Dolar bazında 2008 yılına nazaran nerede ise yarı yarıya daha düşük fiyatlarda olan doğal gaz ve petrol fiyatlarında vatandaşı neye sanki karşı koruyoruz?

Tablodan da görüleceği üzere fiyat artışları dolar bazında değil, TL bazında gerçekleşmiştir. Yani Türkiye’de güç fiyatlarının yüksekliği yurtdışı piyasalara bağlı bir artıştan çok TL’nin paha kaybı ile alakalıdır.

Türk Halkı, Merkez Bankası üzerine yapılan tartışmalardan alın da, demokrasiden-kurumların işleyişinin zedelenmesine kadar giden yolda paha kaybeden TL’nin faturasını ödemek zorunda kalmaktadır.

TL’NİN DEĞE KAYIP SÜRECİ

2008-09 global ekonomik krizle bir arada faiz indirimi ile mali genişlemeye giden ABD Merkez Bankası 2013 sonrası bu siyasetini değiştirmeye başladı. Buna bağlı olarak gelişmekte olan ülkelerin para üniteleri de bir paha kaybetme sürecine girdiler.

2015 sonuna gerçek ve 2016 ocak ayında nerede ise her ülke para ünitesi dolar karşısında 3 yıllık bedel kaybında tepeler yaşadı. İşte o tarihlerde oluşan durum şu haldeydi:

Son 5 yılda 1 dolar almak için ödenen TL meblağı yüzde 200 civarında artış gösterirken, bu değişim Brezilya Realinde yüzde 33’de kalmıştır. Oysa Brezilya’da da Bolsonaro liderliğinde mal güvenliğinin gereğince bile olmadığını bizim Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu lisana getirmişti.

Şahap Kavcıoğlu’nun gördüğü ekonomik tabloyu yatırımcılar görmemiş ve Brezilya Reali 2016 yılına nazaran son 5 yılda yalnızca yüzde 33 bedel kaybetmiştir.

Trump ile birlikte nakdî genişleme ve düşük faiz siyasetine yine dönen FED ile birlikte global para üniteleri ekseriyetle bedellerini korumuş oldular. Rus Rublesi yüzde 10 bedel kazanırken, Güney Afrıka Randı bile 5 yıl öncesine nazaran dolar karşısında daha kıymetli durumda bulunmaktadır.

İyi lakin TL neden bu kadar bedel kaybında liderliğe gidiyor? Arjantin Pesosu dışında emsal ülkeler ortasında açık orta neden TL bedel kaybında liderlik koltuğunda yerini kimseye bırakmıyor?

Bir vakitler BRICS ülkelerinden çabucak sonra Türkiye’nin ismi geçiyordu. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika sonrası Türkiye bu ülkelerle kıyas edilirdi. Artık neden kıyas bile edilemez noktaya geldik?

ADIM ADIM KIYMET KAYBI

Daha 5 yıl evvel, yani 2016 başında 1 dolar 3,0 TL ederken birebir tarihlerde 1 dolar 4 Brezilya Reali ediyordu. Ancak 2016 sonuna geldiğimizde artık 1 dolar 3,50 TL’den süreç görürken 1 dolar 3,25 Brezilya Reali ediyordu.

2016 yılında ne oldu da TL kıymet kaybının fitili ateşlendi?

A-) Birinci farklılaşma hareketi Mayıs 2016’da yaşandı. Türkiye yüzde 49 oy alan Başbakanı yüzde sıfır (0) oylu Başbakan ile değişince bu durum derhal fiyatlara yansıdı. Dolar/TL derhal 2,78’den yine 3,0 lira sonuna geldi.

B-) 15 Temmuz FETÖ hain darbe teşebbüsü ve çabucak sonrası (21 Temmuz) ilan edilen OHAL yalnızca bir kaç günlük kur hareketine neden olmuş fakat akabinde çabucak piyasalar istikrara kavuşmuştu. Gerçekten 14 Temmuz günü 2,90’lardan kapanan piyasa 20 Temmuz günü 3,09’a kadar çıkmış ancak akabinde ağustos ortasında süreçler tekrar 2,92’lere kadar gerilemişti.

Lakin ne oldu ise Ekim ayı ile başlayan ve bir daha da durmayan bir TL bedel kaybı süreci yaşandı. Ağustos 2016’da 2,92’den süreç gören $/TL kuru ekim ayında 3,0 lira sonunu geçmiş ve ocak 2017’de artık 3,90 liranın da üzerine çıkmıştı.

OHAL uygulamasını yalnızca FETÖ ile gayrette kullanacağını ilan eden Cumhurbaşkanı ve Başbakan’a karşın, mlesef uygulamada OHAL her alanda baskı aracı haline dönmüş ve birinci olarak TL’yi vurur olmuştu.

2017 Cumhurbaşkanı Sistemi Referandumu ve akabinde gelen Cumhurbaşkanı-Merkez Bankası çatışması adeta TL’yi erittikçe eritti.

Mesela 2018 Şubat ayında 3,80 düzeyinden süreç gören Dolar/TL, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Trabzon’da yaptığı konuşma sonrası 7,2’ye kadar tırmanış gösterdi.

128 MİLYAR DOLARA KARŞIN

Türkiye birinci Başkanlık seçimini yapmış ve akabinde Merkez Bankası rahat bir nefes alarak faizleri yüzde 25’e kadar çekmişti. Bu sürecin sonunda yine istikrara oturmaya başlayan $/TL artık 5,2’lerin bile gerisine düşmüştü.

Lakin mahallî seçimler yaklaşıyor ve içeride nakdî genişlemeye dayalı krediler verilmeye başlanmıştı. Tam da bu devirde SWAP süreçleri eşliğinde MİLLETİN DÖVİZİ yine MİLLETE satılmaya başlanmış ve kur baskılanmak istenmişti.

2019 Mart ayında başlayan bu kısır döngülü süreçlerle 128 milyar dolar eritilmiş lakin dolar/TL bir türlü durmamıştı. Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya “Laf dinlemiyor” denilerek vazifeden alınmış ve faizler süratle indirilerek piyasa adeta krediye boğulmuştu. Gerçekten 128 milyar dolarlık döviz satışına karşın kurlar durdurulamamış ve dolar artık 8,50 liradan paha buluyordu.

Naci Ağbal ile 6,90’a kadar gerileyen kur bugün artık 8,95 ila adeta dünya liderliğinde rakip tanımaz noktaya gelmiş oldu.

PAHALILIK TL’DEN ÖTÜRÜ

Bugün Türkiye bilhassa ithal eserler olmak üzere büyük bir pahalılık yaşıyor. Bu pahalılıkta ise temel neden TL’nin dünya’da liderliğe varan bedel kaybından geliyor.

1994 ve 2001 krizlerinden bile daha bedelsiz hale gelmiş olan TL’nin bu hali Türk Halkına da artırım olarak geri dönüş yapıyor. Ucuzluk için birinci önceliklerden biri de TL’nin bu değersizliğinden kurtarılması gerekliliğidir.

Karar