NATO Başkanlar Tepesi kapsamındaki temasta zahmetli başlıklarda ilerleme kaydedildiğine ait algı oluşmadı.

1915 Olayları ile ilgili ‘soykırım’ sözünü kullanmasının gündeme gelip gelmediği sorusuna “Hamdolsun hiç gündeme gelmedi” diyen Brüksel’e gitmeden evvel “24 Nisan çok olumsuz bir süreç oldu.

Bunu gündeme getirmeden geçmeyi yanlışsız bulmayız. Türkiye rastgele bir ülke değil” sözünü kullanmıştı.

STRATEJİK ORTAKLAR OLARAK İŞBİRLİĞİ ALANLARINI ARTIRACAĞIZ

Rus füzelerinde “ABD Patriot’ları vermedi biz de S-400’leri aldık”, YPG başlığında ise “Desteğin sonlanması gerekiyor” kelamları karşılıklı yaklaşımda değişiklik olmadığını gösterdi.

Afganistan’da Pakistan ve Macaristan’la üçlü mekanizmayı lisana getiren Erdoğan, ABD ile yeni periyot bildirileri verdi.

“İki stratejik ortağa yakışacak formda işbirliğini artıracağız” dedi. Biden da “Birçok bahiste nasıl ilerleyeceğimiz konusunda anlaştık” diye konuştu.

ABD İLE ORTAMIZDA ÇÖZÜLEMEYECEK HİÇBİR SIKINTI YOK

Beş aydır beklenen Erdoğan-Biden görüşmesi Brüksel’de gerçekleşti. NATO Zirvesi’nden evvel sohbet eden önderler, temaslarında samimi kareler verdi. Biden “Çok iyi bir görüşme yaptık” dedi. Cumhurbaşkanı da “Türkiye-ABD bağlantılarında çözülemeyecek hiçbir sıkıntı olmadığını tam aksine güçlü bir görünüm sergilediğini düşünüyorum” sözlerini kullandı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Brüksel’de kritik temaslar… NATO Başkanlar Zirvesi’ne katılmak üzere Belçika’ya giden Erdoğan, görüşmelerine 13 Haziran gecesi başladı. Macaristan Başbakanı Victor Orban, Litvanya Cumhurbaşkanı Gitanas Nauseda ve Letonya Cumhurbaşkanı Egils Levits ile bir ortaya gelen Erdoğan, dün öğlen saatlerinde NATO Karargahı’na gitti.

Erdoğan, ikili temaslarına Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile başladı. 52 dakikalık görüşme sonrası Macron, görüşmenin ‘dostça geçtiğini’, ‘hakaretler konusunda özür gelmediğini’ söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı, Libya’nın da ele alındığını ve Erdoğan’ın ‘paralı askerlerin olabildiğince süratli bir formda çekilmesini istediğini teyit ettiğini’ belirtti.

Erdoğan, akabinde Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson ile görüştü. 25 dakikalık görüşme sonrası İngiltere Başbakanlık Ofisi “Erdoğan ile Johnson iki ülke ortasındaki ilişkiyi ticaret ve savunma dahil birçok alanda derinleştirmede anlaştı” açıklaması yaptı.

Erdoğan daha sonra Almanya Başbakanı Angela Merkel ile bir ortaya geldi. Berlin, yarım saatlik görüşmede Erdoğan ve Merkel’in 24-25 Haziran’daki Avrupa Kurulu öncesi AB-Türkiye münasebetleri ile Birleşmiş Milletler öncülüğünde Kıbrıs sıkıntısının tahliline dair yapılan çalışmaları görüştüğünü duyurdu.

Temasların akabinde klasik aile fotoğrafı çekimi yapıldı. Toplumsal aralıklı çekimde Erdoğan, en önde Biden ve Johnson ile yan yana poz verdi. Akabinde 30 ülkenin devlet ve hükümet liderlerini bir ortaya getiren, 28’inci NATO Doruğu başladı. Erdoğan, toplantı başlamadan evvel Biden’la bir müddet sohbet etti.

Ulusal Savunma Bakanı Akar’ın da ABD Başkanı’yla sohbeti kameralara yansıdı. Tepe sonrası Erdoğan, Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Hollanda Başbakanı Mark Rutte ve İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ile bir ortaya geldi.

Beş aydır merakla beklenen görüşme ise bir saat rötarlı olarak 19.00’da başladı. Erdoğan ve Biden 45 dakika baş başa, 45 dakika da heyetlerle birlikte görüştü. Görüşmede S-400 ve F-35 krizi, İstanbul Kontratı, insan hakları, Libya, Afganistan, 24 Nisan açıklaması, Doğu Akdeniz tansiyonu, YPG’ye takviye ve FETÖ elebaşının iadesi üzere çok sayıda kritik belgenin masada olması bekleniyordu.

Biden, görüşme öncesi gazetecilere yaptığı açıklamada İttifak’ın beşinci hususuna atıfla Avrupa, Türkiye ve Kanada’nın savunulmasını ABD için ‘kutsal bir yükümlülük’ olarak niteledi. Erdoğan’ın masaya koyduğu kitap da dikkat çekti.

Masadaki kitabın, Bağlantı Başkanlığı tarafından 2019’da basılan “Turkey’s Fight Against Terrorism” (Türkiye’nin terörizme karşı mücadelesi) isimli kitap olduğu görüldü. Akabinde heyetlerle bir ortaya gelindi. Birinci açıklamayı ise Biden yaptı, ABD Lideri “Erdoğan’la çok iyi bir görüşme yaptık” dedi. Erdoğan da görüşmenin akabinde basın toplantısı düzenledi. Cumhurbaşkanı, özetle şunları söyledi:

ABD Lideri Joe Biden’la az önce bir ortaya geldik. Kapsamlı görüş alışverişinde bulunduk. Görüş ayrılığı yaşadığımız sıkıntıları, ortak çıkarları yapan bir yaklaşımla ele aldık. İki müttefike ve stratejik ortağa yakışır formda direkt diyalog kanallarını faal kullanma konusunda mutabık kaldık.

İkili işbirliği, bölgesel istişare düzeneklerinin yine canlandırılması gerektiğinin altını çizdik. Son derece faydalı ve samimi bir görüşme oldu. Sayın Biden’la önümüzdeki devirde bu amaçlar doğrultusunda işbirliğimizi artıracağız.

Türkiye-ABD münasebetlerinde çözülemeyecek hiçbir problem olmadığını tam aksine güçlü bir görünüm sergilediğini düşünüyorum. Türkiye ile ABD’nin bundan sonra da tıpkı hassasiyetle çalışmalarını yürüteceğine inanıyorum.

Kendisini ayrıyeten Türkiye’ye davet ettim. Yoğunluklarını aştıktan sonra Türkiye’ye gelebileceğini ayrıyeten söyledi. (Biden’ın 1915 olayları ile ilgili ‘soykırım’ sözünü kullanması gündeme geldi mi?) Hamdolsun hiç gündeme gelmedi.

ABD’ye neden gitmeyeyim? Önümüzde malum bir genel heyet var. Bir de bizim New York’ta Türk Meskeni şu anda bitmek üzere. İnşallah onun da açılışını yapacağız, tam BM’nin karşısında. Biz kucaklaşma sürecini aşmış ve açmış olacağız.

Bu türlü bir görüşmede S-400’ün gündeme gelmemesi mümkün değil. Bizim fikrimiz daha evvel ne ise birebir kanıyı sayın Başkan’a söz ettim. F-35 konusunu birebir biçimde söz ettim. Savunma endüstriyle ilgili olarak müşterek yapabileceğimiz nelerdir, bunları tabir ettim. Bundan sonraki süreçte de Dışişleri, Savunma bakanlarımız muhataplarıyla görüşmek suretiyle bu süreci inşallah sağlama bağlayacaklardır.”

Sayın Micotakis’le görüşmemizde tekrar canlandırdığımız diyalog düzeneklerinin sürdürülmesini kararlaştırdık. Olumlu gündemi destekleyecek adımların atılması konusunda fikir birliğine vardık. Hatta görüşmelerimizi ikili yapalım, daha da ilerisi görüşmelerimizi özel çizgiden yapmak suretiyle ortaya birilerini sokmanın manası yok kararına vardık.

Sayın Miçotakis’in sözlerine katılıyorum. Sessiz sakin bir yıl oldu, olacak niyetini paylaşıyorum. Ortamızda hoş bir görüşme geçti ve gerek Ege gerek öteki bölgelerde olsun bundan bu türlü kendisine şunu söyledim; üçüncü ülke yahut bireyleri bu işe karıştırmayalım.

Bu cins düşünceli anlar olduğunda siz beni özel sınırdan arayın ben de sizi özel çizgiden arayayım. Rastgele bir düşünce yaşamadan Türkiye-Yunanistan olarak adımlarımızı atalım. Düşünceli mevzular nelerse masaya koyalım, görevlendirdiğimiz arkadaşlar çalışıp, bize getirsinler. Kesin kararda adımlarımızı atalım.

Türkiye şayet Afganistan’dan çıkmamız istenmiyorsa, bilhassa orada muhakkak bir takviyenin verilmesi isteniyorsa, diplomatik, lojistik, mali bahislerde ABD’nin bize vereceği dayanak ehemmiyet arz ediyor. Ayrıyeten burada Taliban gerçeğini bir kenara koymak mümkün değil. Onlarla da birçok görüşmeleri, farklı atacağımız adımlarla sürdürebiliriz.

Afganistan’da biz Pakistan’ı, Macaristan’ı alma niyetimizi kendilerine söyledik. Bütün bunlarla birlikte Afganistan halkı rastgele bir düşünceyi yaşamadan bu takviyesi kendilerine verelim. Şu an itibariyle bir mutabakat kelam konusu. Bir zahmet kelam konusu değil.

Fransa’yla da bugünkü görüşmemizde bilhassa ikili görüşmelerimizin önemli bir dayanışma içerisinde, devamında mutabık kaldık. İslam tersi anlaşılmaların kendisi açısından yanlış olduğunu, benim İslama karşı olmamın mümkün olmadığını bunu bana ısrarla söyledi.

Bu süreç içerisinde ne yazık ki kimi mahfiller bu tıp şeyleri uydurdular, benim İslama karşı olmam sözkonusu değildir, bunu bir dost olarak size söylüyorum dedi. Suriye ve Libya konusunda müşterek bir çalışmayı yapabilir miyiz, yapamaz mıyız bu bahis üzerinde durdu. Biz bu işlerde daha rahatız, yapabiliriz dedik. Görüşmelerimizi devam ettireceğiz.

DAYANIŞMA GÖREMEDİK, PKK’YA DAYANAĞI SONLANDIRIN DEDİK

Erdoğan, NATO Devlet ve Hükümet Liderleri Doruğu marjında düzenlenen Brüksel Forumu’nun “İstikrara Katkı” başlıklı oturumunda görüntü ileti yoluyla konuştu. “Komşumuz ve müttefikimiz Yunanistan’la aramızdaki diyalog kanallarının canlandırılmasının, ikili sorunların tahlilinin yanında bölgemizin istikrar ve refahına da hizmet ettiğine inanıyorum” diyen Erdoğan, şöyle devam etti: “Türkiye tüm memleketler arası platformlarda terörle uğraşta birinci safta yer almaktadır. PKK/PYD’den DEAŞ ve FETÖ’ye kadar birçok terör örgütüyle sonlarımız içinde ve dışında ağır bir uğraşın içindeyiz. Türkiye, DEAŞ’la göğüs göğüse çarpışan ve bu uğurda gencecik evlatlarını şehit veren tek NATO müttefikidir. Hudut ötesi operasyonlarımızda 4 bine yakın DEAŞ’lı teröristi etkisiz hale getirdik. Terörün her türlüsüne karşı yürüttüğümüz uğraşta maalesef müttefik ve ortaklarımızdan beklediğimiz takviye ve dayanışmayı göremedik.”

Erdoğan, Biden görüşmesinden sonra da şunları söyledi: “Terör sorununda örgütler ortasında ayrım yapan, iyi terörist, makûs terörist sınıflamasına giden çarpık niyet ne yazık ki kendini koruyor. Bunun terör örgütlerine cüret vereceği açıktır. DEAŞ tehdidinin yeni isimler altında varlığını sürdürmesi, terörle gayret rehavet ve ikili standardın yeri olmadığını göstermiştir. Tepe hitabımız ve ikili görüşmelerimizde PYD/PKK’ya verilen takviyenin sonlandırılması gerektiğini açıkça lisana getirdik.”

BİLDİRİDE ÜÇ TÜRKİYE VURGUSU

Doruğun akabinde yayımlanan bildiride “Türkiye için güvenlik önlemlerine katkılarımızı artırdık. Bunun tam olarak uygulanmasına bağlılığımız sürmektedir” tabiri yer aldı. Suriye’deki Esad rejiminin, füzeleri kendi halkına karşı kullandığı belirtilen bildiride, “Suriye’den Türkiye’yi bir defa daha vurabilecek yahut tehdit edebilecek füze atışlarına karşı müteyakkız olmaya devam ediyoruz. Suriye’den balistik füze tehdidini izlemeye ve değerlendirmeye devam ediyoruz.” denildi.

Suriye genelinde bir ateşkes ile BM’nin Suriye halkına insani yardımlarının en az 12 ay boyunca yapılmasını sağlayacak tekrar yetkilendirme yapılması davetinde bulunulan bildiride “Müttefikimiz Türkiye’ye milyonlarca Suriyeliye konut sahipliği yaptığı için takdirlerimizi yineliyoruz” tabirine yer verildi.

DIŞ BASINDAN NEGATİF YORUMLAR

‘GÖRÜŞMEDEN KIYMETLİ BİR İLERLEME BEKLENMİYOR’

Reuters haber ajansı, Cumhurbaşkanı Erdoğan-ABD Lideri Joe Biden görüşmesinden evvel 1.5 saat sürmesi planlanan tepede ‘önemli bir ilerleme beklenmediğini’ aktardı. Biden ile Erdoğan’ın, Ankara’nın Rus üretimi S-400 hava sistemlerini alma kararı başta olmak üzere ‘sorunlu ikili münasebetleri ele alacağı’ belirtildi.

“Biden-Erdoğan görüşmesinden kıymetli bir ilerleme beklenmiyor” başlıklı tahlilde, “NATO’yu bölen uyuşmazlıkların tahlile bağlanacağına dair çok az umut var” denildi. Erdoğan’ın, Trump’a kıyasla 24 Nisan kararı nedeniyle Biden’a ‘daha soğuk davrandığı’ kaydedildi.

Beyaz Saray Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın tabirlerine yer verilen yazıda, iki önderin görüşmesinde ‘insan haklarıyla ilgili mevzular da dahil olmak üzere, ikili bağlardaki zorlukların konuşulacağı’ aktarıldı. Erdoğan’ın, ABD ile NATO müttefiklerinin Afganistan’dan çekilmesi konusunda ‘Türkiye’nin merkezi rolünü sergilemeyi umduğu’ belirtildi.

Amerikan haber sitesi Bloomberg de görüşme öncesinde Ankara’ya karşı eleştirel bir başyazı yayımladı. Bloomberg’ün yayın şurasının kaleme aldığı başyazıda, Türkiye’nin bir yandan Rusya ve Çin’le yakınlaşıp NATO müttefikleriyle tansiyonları tırmandırırken, bir yandan da Batı ittifaklarında yer alamayacağı ileri sürüldü.

Makalede Türkiye’nin NATO üyeliği sorgulandı ve “Biden, Türkiye ile olan Gordiyon düğümünü kesmeli” başlığı kullanıldı. Yazıda “Biden, geçtiğimiz yıllar içinde Erdoğan’ı ölçüp biçmek açısından çok sayıda fırsata sahip oldu ve şu açık ki, Türkiye başkanının bir otokrat olduğu kanaatine vardı” savına yer verildi.

New York Times da görüşmeye ait ‘Biden görüşmesi yaklaşırken Erdoğan duruşunu yumuşatıyor’ başlıklı tahlil yayımladı. “…Fakat Erdoğan için işler o kadar kolay değil. Korona virüsü pandemisi ve ekonomiyi yanlış yönetmesinin sonucunda, Erdoğan şu an ülke içinde ağır baskı altında; enflasyon ve işsizlik artıyor, tehlikeli biçimde zayıflamış lira da bir borç krizini tetikleyebilir” denilen yazıda Biden’ın 2011 yılında Erdoğan’ı meskeninde ziyaret ettiğine de dikkat çekilirken, “Fakat bir dizi hususta birbirlerine çok uzaklar” denildi.

KABİL HAVALİMANI İÇİN ŞİMDİ KARAR VERİLMEDİ

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, tepe öncesi yaptığı açıklamada “Müttefikliğimizin çok değerli bir anındayız. 2030 vizyonu ile transatlantik bağlantılarda yeni bir kısım açıyoruz. Transatlantik ilgilerde yeni bir periyoda başlıyoruz” dedi.

“Ortaklığımız kişisel önderlerin çok ötesinde” sözlerini kullanan Stoltenberg, Rusya ve Çin ile ilgili şunları söyledi: “İlişkilerimiz Rusya’nın agresif tutumları nedeniyle Soğuk Savaş’ın bitiminden bu yana en taban düzeyde. Çin bizim düşmanımız değil… Fakat Çin kaynaklı risklere karşı ortak cevap vermeliyiz.” Afganistan’daki NATO varlığının sona erdirileceğini de hatırlatan Stoltenberg “Afgan kuvvetlere dışarıdan eğitim dayanağı vermeye devam edeceğiz. ABD ve Türkiye, Afgan hükümetine takviye ve memleketler arası havaalanı üzere mevzularda direkt temaslar sürdürmeye devam ediyorlar” dedi.

Stoltenberg, tepe sonrası ise yeni bir sayfa açıldığını ve kıymetli kararlar alındığını söyledi. NATO’nun Afganistan’dan çekilmesine değinen Stoltenberg, Afganistan’da ABD ve NATO askerlerinin çekilme planları sürerken Kabil Havalimanı’nın denetlenmesi ve işletilmesi konusunda Türkiye’nin kilit rolde olduğunu söyledi lakin bu bahiste şimdi bir karar alınmadığını belirtti. Stoltenberg “Kabil Havaalanı’nın işlemeye devam etmesi için çabalıyoruz. Türkiye burada kilit rol oynuyor lakin şimdi karar verilmedi” sözlerini kullandı.

KURUN TEPKİSİ OLUMSUZ

Biden-Erdoğan görüşmesi öncesi dün sabah saatlerinde 8,30’a kadar düşen Dolar/TL kuru 8,39’a kadar yükselerek tepe sonrasına kilitlendi. Erdoğan’ın açıklama yaptığı sırada sert hareket eden Dolar, 9 dakikada 8,47’ye yükseldi. Görüşmeye dair piyasa açısından beklentilerin karşılanmadığı belirtildi.

Karar