SEDA ÇAKIR

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 22 Kasım’da yapılan Bakanlar Toplantısı’nın akabinde, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının (TCMB) 18 Kasım’daki 100 baz puanlık faiz indirimi sonrası Türk Lirası’nın yaşadığı rekor kıymet kaybına dair konuşurken, “Kurdaki yükselişe bağlı fiyat artışı yatırım, üretim ve istihdamı direkt etkilemez. Kurdaki rekabet gücü yatırım, üretim ve istihdamda artışa yol açar. Ülkemizi epey tuzaktan, badireden nasıl çıkardıysak Allah’ın yardımı ve milletimizin dayanağıyla bu ekonomik Kurtuluş Savaşı’ndan da zaferle çıkartacağız” kelamlarını kaydetti.

Eylül ayından bu yana kesintisiz olarak kıymet kaybını sürdüren Türk Lirası, Erdoğan’ın bu açıklaması sonrası en sert kayıplarından birini dün yaşadı. Gün içerisinde 2,15 lira yükselen dolar/TL’de paha kaybı yüzde 18’in üzerine çıktı. Dolar 13,50 ile tepesini yeniledi, euro/TL de 15,20 ile rekor kırdı.

TANSU ÇİLLER DE ‘EKONOMİK KURTULUŞ SAVAŞI’ DEMİŞTİ

Türkiye bu görünümleri 1990’larda, periyodun başbakanı Tansu Çiller’in açıkladığı ‘5 Nisan Kararları’ akabinde yaşamıştı.

1994 yılında Tansu Çiller başkanlığındaki DYP-SHP hükümeti, faiz oranlarını düşürmek hedefiyle piyasaya yüksek ölçüde para sürmüş fakat yüksek likidite, faizi düşürmek yerine, dövize atağa neden olmuştu. Hükümet, döviz satarak talebi düşüreceğini, paranın borsaya yönleneceğini söylüyordu. Lakin 52 milyon dolarlık hacmi olan borsa, para çekmekte yetersiz kaldı. Bankalar yüksek devalüasyon olacağını beklentisiyle hareket edince piyasaya sürülen döviz, fiyatı düşürmedi tersine artırdı.

Dolar, birkaç ay içinde 8 bin liradan 42 bin liraya fırladı, 38 bin lirada tutundu. Döviz rezervleri 7 milyar dolar iken Nisan 1994’te 3 milyar dolara düştü.

5 NİSAN KARARLARI

5 Nisan 1994’te hükümet, “enflasyonu süratle düşürmek, TL’de istikrar sağlamak” hedefiyle 5 Nisan Kararları’nı açıkladı.

İstikrarları düzeltmeden faiz oranlarını düşürme gayreti, faizde çok daha yüksek artışla sonuçlandı. Dövize olan talebi kesmek ve kısa devirli kamu borçlarını ödeyebilmek için hükümet mayıs ayında yüzde 400 faizli borçlanma kağıtlarını piyasaya sürdü.

Tansu Çiller, doların 10 bin liralardan 39 bin liraya çıktığı periyotta ekonomik sıkıntılara karşı aldığı tedbirleri ‘ekonomik Kurtuluş Savaşı’ olarak tanım etti ve ‘ekonomide yapısal değişimin’ temellerinin atılacağını söyledi.

Çiller’in ‘Ekonomik Kurtuluş Savaşı’ndan’ zaferle çıkalım dediği konuşması 5 Nisan 1994 tarihli Milliyet gazetesinde şöyle yer aldı:

“Yıllardır hiçbir siyasi iktidarın, hiçbir başkanın yürek edemediği esaslı ıslahatları biz gerçekleştirdik diyen Çiller konuşmasını şöyle sürdürdü:

İktisatta yapısal değişimin temellerini atacağız. Her şeyden evvel de bir zihniyet ihtilali yapacağız. Bunlar güç kararlardır. Tahminen birinci evrede acı verecektir, fakat öteki devası yoktur.

Borç, faiz, döviz kıskacını yok edeceğiz. Türk Lirası’na ulusal paramıza itimat vereceğiz. Size bir davet yapıyorum. Gelin elbirliğiyle, omuz omuza bu savaşı kazanalım. Bugünün zahmetlerini yarınki keyifli günlerin müjdecisi yapalım. Ekonomik kurtuluş savaşından zaferle çıkalım.”

Lakin alınan kararların bedelini çalışanlar ödedi. Fiyatlar düşürüldü, enflasyon üç basamaklı oldu, memur mşları donduruldu. Ekonomik krizi durduracağı söylenen paket tam uygulanamadı. Hükümet 8 ay sonra 24 Aralık 1995’te erken seçime gitmek zorunda kaldı.

Karar